Taalkundige over verandering Nederlandse taal: ‘Dialect verdwijnt nooit’

Er was ooit de angst dat onze Nederlandse taal zou uitsterven. Nog geen honderd jaar geleden sprak koningin Wilhelmina in de troonrede van 1935 over de bevordering van de Nederlandse taal. Maar waar kwam die angst vandaan?

Nieuwe taal

‘’Je moet bedenken dat het Nederlands zoals wij dat nu spreken eigenlijk nog maar kort bestaat”, zegt Neerlandicus Stegeman. “De geschreven taal werd ontwikkeld in de 16e eeuw, met het eerste Groene Boekje van Joost Lambrecht in 1550.” Daarin stonden de eerste spellingsregels voor de Nederlandse taal en werd een iconisch boekje.

Verdwijnt de Nederlandse taal?

‘’Er wordt geschat dat rond 1900 slechts zo’n 3% van de bevolking sprak zoals wij dat nu doen. Op een bevolking van 5 miljoen mensen betekent dit dus minder dan 150.000 mensen. De rest sprak vooral dialecten,’’ kijkt Stegeman terug op het begin van de vorige eeuw. In de jaren ‘30 verschenen krantenartikelen waarin werd gewaarschuwd dat het Nederlands zou verdwijnen. ‘’Deze angst kwam door de opkomst van de films met geluid. Die films waren vaak in het Engels, Duits of in Vlaanderen vaak Frans, en men vreesde dat dat de enige plaatsen zouden zijn waar men fatsoenlijk Nederlands kon horen. In het theater was dat ook mogelijk, maar steeds minder mensen gingen naar het theater.’’

Opkomst van de Nederlandse taal

Vanaf de jaren ’30 neemt, anders dan mensen vreesden, het gebruik van de Nederlandse taal juist toe. “150.000 sprekers groeide het aantal naar meer dan 20 miljoen. Deze opkomst is deels te danken aan de radio”, vertelt Stegeman. “Daar hoorden mensen veel Algemeen Beschaafd Nederlands en dat bevorderde het Nederlands taalgebruik.”

Veranderingen in de taal

De Nederlandse taal blijft zich ontwikkelen. ‘’Er is fundamenteel niet veel veranderd. Het Nederlands bevat nu wel meer Engelse woorden, terwijl er vroeger juist meer Franse en Duitse invloeden waren”, zegt Stegeman. Hem valt wel op dat de spreektaal steeds informeler wordt. Dat wordt het meeste gemerkt in de politiek. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel planbureau is taal ook heel belangrijk voor identiteitsvorming. “De Nederlandse taal zal dus niet verdwijnen, net zoals de dialecten. Het is gewoon onze lokale identiteit en dat zal blijven.”