Sektes in Nederland onder de radar, vreest expert: 'Hoe minder wij opletten, hoe makkelijker het wordt'

Ruim tien jaar geleden, in 2013, werd voor de laatste keer onderzoek gedaan naar het aantal sektes in Nederland, door Bureau Beke in opdracht van de Tweede Kamer. "Uit dat onderzoek bleek dat er destijds zo'n 200 sektes waren, waarbij in 84 sektes misstanden aan de orde waren. Dat onderzoek had wel een vrij enge definitie. Het ging om nieuwe religieuze bewegingen na 1968. Er zijn heel veel groeperingen buiten de scope gebleven", zegt Van Dijk.

Nadat de resultaten van het onderzoek met de Kamer werden gedeeld, werd er een meldpunt ingericht, Sektesignaal, maar dat werd begin 2020 opgeheven. De laatste jaren was het voor sektes daardoor eenvoudiger om onder de radar te blijven, denkt Van Dijk. "Hoe minder expertise er is, hoe minder wij opletten en hoe makkelijker het wordt."

'Vergeten groepen'

Vanaf volgend jaar kunnen slachtoffers van sektes en hun families terecht bij een nieuw platform. In opdracht van de minister lanceert stichting Fier medio 2025 een site waar ze laagdrempelig en anoniem via chat terecht kunnen bij professionals. Het gaat vooralsnog om een pilot van 2,5 jaar, bevestigt Frank Noteboom aan Het Misdaadbureau.

Van Dijk denkt dat er op dit moment "veel vergeten groepen zijn", bewegingen met een sektarisch karakter. "Wij leven in een joods-christelijke samenleving en ik denk dat er ook binnen de islam groeperingen zijn waarbinnen dit speelt. Dat geldt ook voor hindoeïstische en boeddhistische stromingen. Binnen alle stromingen zijn er wel groepen die gesloten en dwingend zijn."

Volgens de expert vestigen sektes zich vaak in de "uithoeken" van Nederland. "Op plekken waar je een boerderij kan kopen en in een commune kan wonen en waar niemand in de gaten heeft dat daar van alles gebeurt."

Breatharians

Van Dijk ziet bovendien dat er steeds meer online groepen met een sektarisch karakter zijn, zoals de Breatharians. Zij geloven dat ze geen eten en drinken nodig hebben maar in plaats daarvan kunnen teren op levensenergie, ook wel 'prana' genoemd. "Ze worden aangemoedigd om niet meer te eten en te drinken. Als je echt verlicht zou zijn, als je kan leven van prana, dan zou je zelfs voorbij het stadium kunnen groeien dat je eten en drinken nodig hebt."

Hij gaat verder: "Er is nu ook zo'n groep onder leiding van ene Brahman Menor, een man uit Vlaardingen. Hij houdt allerlei online bijeenkomsten, waarin hij beweert dat je zonder eten en drinken kan. Familieleden zien dat iemand worstelt om niet te eten en van prana te leven. Er is wel een soort achterdeurtje. Deze leider zegt: als het echt niet lukt, mag je een beetje eten. Maar het doel is om toe te groeien naar een leven zonder voedsel. Daar kunnen we heel kort over zijn: dan ga je dood."

Vormen van misbruik

Binnen sektes vindt niet altijd, maar wel vaak seksueel misbruik plaatst, vertelt de expert. "Een sekte heeft een heel schadelijke machtsdynamiek. Er zijn één of meer mensen die veel macht naar zich toetrekken en andere mensen onderwerpen. Ze moeten volkomen gehoorzaam zijn. Dat biedt aan de leiders een soort carte blanche om met volgelingen te doen wat ze willen. Dat kan uitbating en misbruik zijn, maar er komt ook vaak seksueel misbruik bij kijken."

Ook is er vaak sprake van 'mind control'. "Dat gaat het beste als je je slachtoffer een uitgelezen mix geeft van bewondering en straf." In zijn praktijk hoort Van Dijk "bizarre dingen". Zo was er iemand binnen een sekte die had gekookt voor een woongroep, die het niet lekker vond. Vervolgens dwongen ze haar om al het eten, gekookt voor veertien man, tot de laatste hap zelf op te eten. "Toen kreeg ze een maagscheuring."

Om dit soort misstanden tegen te gaan, is volgens Van Dijk educatie nodig. "Het publiek moet begrijpen wat een sekte is en hoe je het in een vroeg stadium kunt herkennen."