Slachtoffers en nabestaanden maken weinig gebruik van hun spreekrecht

Waarom er zo weinig gebruik gemaakt wordt van het spreekrecht is volgens Tom Veldhuizen, journalist bij Pointer, lastig te zeggen. "Dat is de vraag die wij ook hadden. Het merendeel wat er wel gebruik van maakt doet het dan ook nog eens schriftelijk. Dan stuur je het in en wordt het toegevoegd aan het dossier of een advocaat leest het voor jou voor", vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal.

Uitbreiding spreekrecht

Sinds 2016 is het spreekrecht in Nederland uitgebreid, zegt Veldhuizen. "We hebben de cijfers van de afgelopen vijf jaar. Dan zie je wel dat in bijvoorbeeld 2019 er minder mensen gebruik maken van maken. Toen waren er 20.000 zaken waar er gebruik gemaakt mocht worden van het spreekrecht. In ongeveer 2600 zaken gebeurt dat dan ook. In 2024 ging het om iets meer zaken waarin spreekrecht gebruikt werd. Dat was dan wel vooral schriftelijk."

Het is dus niet zo dat bij iedere rechtszaak het spreekrecht kan worden uitgeoefend. Dat is volgens Veldhuizen alleen zo bij zeer ernstige misdrijven. "Als er een straf van iets meer dan acht jaar op het delict staat mag er gebruik gemaakt worden van het spreekrecht. Dan gaat het echt om doodslag, moord en verkrachting."

Emotionele lading

Als het spreekrecht ingezet wordt, zit daar vaak een emotionele lading bij. Rechters hebben daar volgens Veldhuizen moeite mee. "Het is super aangrijpend natuurlijk. Wij zijn ook bij een aantal zaken geweest en dan hoor je echt een speld vallen. Iedereen is muisstil. Soms nemen mensen ook een urn mee, of een grote foto van het slachtoffer. Dat vinden rechters soms ook lastig dus willen ze graag richtlijnen voor het spreekrecht."

Ondanks die emotionele lading heeft het gebruik van spreekrecht geen invloed op de strafeis, zegt Veldhuizen. "Je kunt het beter zien als een gebaar richting de slachtoffers. Rechters zijn natuurlijk goed getraind om dat te kunnen scheiden. Zij moeten onafhankelijk hun werk kunnen doen. Onderzoek heeft ook aangetoond dat spreekrecht geen invloed heeft op de daadwerkelijke straf."