Deepfake-artsen verspreiden onjuiste medische informatie

Een deepfake is een AI-gegenereerde video of audio-opname. In het geval van Tamara Derks wordt haar uiterlijk en stem gekopieerd, inclusief de vertrouwde setting van haar echte video's. Alleen: de boodschap is anders. "Ik ben dat helemaal niet. Ik heb dat nooit gezegd. Maar het lijkt wel zo", zegt ze.

Risico's

En dat is gevaarlijk. Tamara is voor veel mensen een betrouwbare bron van medische informatie. Als iets ogenschijnlijk uit haar mond komt, geloven mensen het sneller. Met alle risico's van dien. "Er zijn duizenden voorbeelden te noemen van informatie die niet klopt en die schadelijke gevolgen kan brengen aan je gezondheid", waarschuwt Tamara.

Al zo'n 7 jaar maakt ze betrouwbare, onderbouwde video's op sociale media. "Ik wil wetenschappelijk betrouwbare informatie toegankelijk maken voor het grote publiek", vertelt ze. En dit is hard nodig. Verzinsels, foute conclusies of achterhaalde informatie: er circuleren nogal al wat fabels op het internet. We bespreken drie hardnekkige verhalen die regelmatig weer de kop opsteken. Wat is waar, en wat niet?

'1 glas rode wijn is goed voor je hart en bloedvaten'

"Ja die hoor ik vaker voorbij komen", zegt Tamara. "Dat komt door de antioxidanten die in de schil van de druif zitten. (...) Die zijn inderdaad heel gezond voor je. Alleen zit er zo weinig in dat je meerdere flessen wijn per dag moet drinken om daar baat bij te hebben." Een veel efficiëntere manier om deze antioxidanten binnen, kan volgens haar beter groente, fruit en noten eten.

"Daarnaast geeft alcohol een vergroot risico op onder andere kanker. Vrouwen die elke dag een glas alcohol drinken, hebben 10% meer kans op het krijgen van borstkanker." En hiermee ontkracht Tamara deze fabel dan ook volledig.

'Van psychische ziekten kan je nooit genezen'

Volgens Tamara ligt dit erg genuanceerd. Volgens haar is een depressie of een angststoornis wel degelijk te genezen. "Maar het is wel zo dat dit meestal niet vanzelf gaat. Bij depressie zou dat nog wel kunnen. Maar vaak heb je echt wel een behandeling nodig", stelt ze. "De kans is wel heel groot dat je het nog minimaal een keer terugkrijgt", zo vertelt ze verder. "Dat hoeft niet in dezelfde ernst te zijn." Psychische klachten kunnen dus wel terugkomen, maar dat betekent niet dat je er altijd last van hebt. Daarnaast ligt het er ook aan waar je precies mee kampt.

'Van zonnebrand krijg je kanker'

Volgens haar is er een duidelijke tegenstelling. "We weten dat UV-straling echt bewezen meer kans geeft op kanker", vertelt Tamara. Zonnebrand beschermt daar juist tegen. "Alle producten met zonnebrand zijn duidelijk niet kankerverwekkend. Maar er is in 2021 of in 2022 een verontreiniging geweest in zonnebrandproducten met benzeen. En die stof is wél kankerverwekkend", vertelt ze. Ze denkt dat deze slechte batch het begin is geweest van deze fabel. Een ongelukkig incident dus, maar geen reden om de zonnebrand links te laten liggen.

Wat kan je er tegen doen?

Een hoop (medische) onzin gaat dus het internet over. En wanneer een vertrouwde bron als Tamara 'ineens' onjuiste informatie verspreid, is dat zorgwekkend. Ze heeft dan ook aangifte gedaan, al verwacht ze niet dat dat veel effect heeft: "Daar gebeurt niet zo veel mee. Ik hoop dat als het vaker gemeld wordt, dat er ook meer mee gedaan wordt."

Het is ook belangrijk dat mensen zelf alert blijven. In de deepfake-video’s praat Tamara nét iets langzamer, en als je goed oplet, zie je dat haar mondbewegingen niet helemaal kloppen met wat ze zegt. Geen dingen die meteen opvallen als je niet weet dat het nep is, maar met een scherp oog kun je dit soort video's wél herkennen.