De blauwdruk voor ontgroening: wel afzien, geen vernedering

"Ik heb zelf in verschillende hoedanigheden ontgroeningen meegemaakt. Zowel zelf ontgroend als ontgroend geweest. In al die ervaringen heb ik een fascinatie gehad voor dit fenomeen", vertelt Last. En dat is is niet vreemd: ontgroeningen beperken zich lang niet alleen tot studentenverenigingen. Ook op sportclubs, bij defensie of bij de scouting moeten nieuwkomers regelmatig afzien om tot de groep toegelaten te worden.

Ervaring

De fascinatie van leidde voor Barend Last tot een boek genaamd 'De kunst van het ontgroenen'. Daarin stelt hij dat ontgroeningen, mits goed uitgevoerd, juist iets constructiefs kunnen zijn. "En dan moet ik ook hand in eigen boezem steken. Dan moet ik ook reflecteren op hoe ik zelf heb meegespeeld in dit spel", zegt hij.

Zo leidde hij ooit een ontgroening waarbij hij een vrouw genaamd Laura, het pispaaltje van de groep maakte. "Ik heb haar uiteindelijk voor de groep te kakken gezet", zegt hij. De vrouw zat in zijn irritatie en hij besloot gebruik te maken van positie. "Ik had het niet verwacht maar een dag later was ze gestopt." Verbaal was hij de grens over gegaan. Voor hem was dat een spiegel: waarom doen we dit eigenlijk? En wat willen we eigenlijk bereiken met ontgroeningen?

Doel van de ontgroening

"Als we het historisch benaderen dan is een ontgroening een inwijding voor het toetreden tot de gemeenschap. (...) Het zorgt voor verbinding met je lotgenoten, de mensen die al lid zijn, het overdragen van cultuur en - als het goed is - bevordert het persoonlijke groei", vertelt hij. "Het kan je maken of breken", vertelt hij. Er wordt gehoopt op dat eerste, door de perfecte balans van collectief afzien. Maar er moet voor gewaakt worden dat het niet te ver gaat.

Defensie noemt Last als een goed voorbeeld van geslaagde ontgroeningen. Daar staat het collectief centraal en het is afzien. Weinig slaap, fysieke uitdagingen en elkaar daar doorheen slepen. Net als in het werkveld waar ze later in terechtkomen. Ze moeten op elkaar kunnen rekenen en ontdekken hoe ze reageren in extreme omstandigheden. Het heeft een duidelijk doel en dat werkt.

Studentenverenigingen

"Bij een studentenvereniging is dat doel veel diffuser", stelt Last. Studenten komen niet in zulke heftige situaties terecht, dus wat is eigenlijk het doel van de ontgroening? En een belangrijkere vraag: welk middel zet je daarvoor in? "Heel veel mensen denken dat vernedering goed is voor verbinding, maar dat is niet zo", zegt hij. Hoewel het zorgt voor verbinding met de lotgenoten, zorgt het niet voor binding met de vereniging. Zo ontstaat een vicieuze cirkel waarin elke nieuwe lichting dezelfde schadelijke patronen herhaalt.

Een verbod op ontgroeningen ziet Last niet als oplossing. "Je kan het eigenlijk niet uitbannen", zegt hij. De meeste incidenten komen voor in huizen of weekendjes weg, ver verwijderd van controle. Ontgroeningen die echt te ver gaan, zullen volgens hem blijven bestaan, of ze nu verboden zijn of niet. De oplossing zit volgens hem in betere richtlijnen en vooral: meer openheid. Zo gaat hij zelf in gesprek met studentenverenigingen om ervaringen te delen. Hij benadrukt dat jongeren juist openstaan voor feedback en ontwikkelingen.

Blauwdruk

Last zelf kijkt positief terug op zijn ontgroeningen en ziet dat het een positieve uitwerking kan hebben. "Je kan mensen prima intense ervaringen laten doorstaan", zegt hij. Hij vergelijkt het met Wie Is De Mol?: uitdagingen, afzien en jezelf leren kennen om er daarna vrienden voor het leven aan over te houden. "Een goede blauwdruk voor een ontgroening", vindt hij.