Arnon Grunberg: 'Getuigenissen uit Auschwitz zijn zo indringend júíst omdat het literatuur is'
- Nieuws
- Arnon Grunberg: 'Getuigenissen uit Auschwitz zijn zo indringend júíst omdat het literatuur is'
Precies 75 jaar geleden werd Auschwitz bevrijd. Het concentratie- en vernietigingskamp staat symbool voor de holocaust, en is een zinnebeeld van het kwaad. Wat daar gebeurde was onbeschrijflijk, onvoorstelbaar, onzegbaar. En toch schreven vele slachtoffers van de terreur in Auschwitz hun ervaringen op in indringende getuigenissen. Arnon Grunberg stelde een bundel met die kampgetuigenissen samen: Bij ons in Auschwitz.
Arnon Grunberg over zijn boek 'Bij ons in Auschwitz'
Getuigenissen van het Sonderkommando
In de bundel Bij ons in Auschwitz legt Grunberg de nadruk op de getuigenissen van het Sonderkommando. Hij vertelt: "Dit was een commando met Joden dat door de SS gedrongen werd om de lijken uit de gaskamers te halen, de gouden tanden te trekken, de doden van de gaskamers naar de crematoria te brengen om ze daar te verbranden." Bijna niemand die in een Sonderkommando zat overleefde de oorlog. "Om de drie maanden kwam er een nieuwe groep."
Arnon Grunberg haalt meerdere keren een tekst van de Joods-Italiaans schrijver Primo Levi aan. "Primo Levi zei: Het uitvinden van het Sonderkommando was de meest demonische daden van de nazi’s. Want zij moesten de Joden, zigeuners en politieke gevangenen vermoorden. Ze werden moreel vernietigd. De nazi’s trokken het Sonderkommando op die manier naar beneden, zeiden daarmee: kijk, jullie zijn net zoals wij. Jullie vermoorden jullie broeders."
Niets zou ooit meer zo goed en zuiver zou zijn, dat het ons verleden kon uitwissen
Velen leden van het Sonderkommando, als ze al overleefden, pleegden zelfmoord. Grunberg: "Ze konden het verleden niet meer schoonwassen. De bevrijding vond wel plaats, maar eigenlijk ook niet. De schuld en schaamte was zo groot en diep dat velen daarmee niet konden leven.
De waarde van literatuur
Volgens Arnon Grunberg geeft kampliteratuur antwoord op de vraag waarom wij zouden, kunnen, moeten, willen lezen en schrijven. "Ik hoop die vragen in mijn eigen werk te kunnen beantwoorden. En om te laten zien dat we allemaal in een moreel ambigue wereld leven; dat de grijze zone interessant is."
Arnon Grunberg vertelt in OVT over zijn bundel 'Bij ons in Auschwitz', over de waarde van literatuur en esthetica.
Het voelt misschien ergens vreemd om over de kampgetuigenissen te praten alsof het een esthetisch project is. Grunberg: "Ook kampliteratuur is literatuur: er zijn keuzes gemaakt, er wordt een stijl gehanteerd. Het is zo indringend júíst omdat het literatuur is, omdat het ook een literaire waarde heeft – dat kun je niet van elkaar loskoppelen."
Hij geeft als voorbeeld een lyrische en poëtische tekst geschreven in Auschwitz: "Op een gegeven moment gaat het over de maan. Dat heeft mij enorm ontroerd. Want uit die teksten blijkt meer dan 'ik heb het opgeschreven omdat mensen dit verhaal moeten kennen': er spreekt een behoefte uit, een behoefte om iets esthetisch, iets moois te maken. En dat is een kracht die je in leven houdt."
De behoefte om iets esthetisch te creëren als essentieel om mens te blijven. "Dat je daardoor aangeeft 'ik ben nog geen hond, ik ben nog geen dier geworden. Ik ben nog geen onmens geworden want de esthetische behoefte zit nog diep in mij.' En dat terwijl je wel absoluut wel als een onmens behandeld wordt."
Niets missen van OVT?
Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.
Gerelateerd
