Echt waar: het gaat (ook) steeds beter met de wereld

Een kleine greep: De gezondheidszorg heeft grote successen behaald en mensen worden veel ouder dan een eeuw geleden. Aan het begin van de twintigste eeuw werd een mens gemiddeld 40 jaar oud, omdat veel mensen voortijdig stierven aan allerlei kwalen, nu worden we 70 tot 80 jaar oud.

Ook is er veel minder armoede in de wereld: in de afgelopen 20 jaar is het aantal mensen gehalveerd dat van een dollar per dag of minder moet leven. Bovendien worden we steeds slimmer, voert Norberg aan. Laat je mensen een IQ-test uit 1950 doen, dan is de gemiddelde score 118 – terwijl de gemiddelde score destijds precies 100 was. Waarschijnlijk hebben onderwijs en goede voeding een positieve uitwerking gehad.

En dan is er natuurlijk het geweld in de wereld. Ondanks alle conflicten en het terrorisme is de kans dat je daaraan overlijdt steeds kleiner geworden. Een jagerverzamelaar had 10.000 jaar geleden een kans van 15 procent om door geweld om het leven te komen. In de twintigste 20ste eeuw was die kans – met inbegrip van twee vreselijke wereldoorlogen – zo’n 3 procent.

Luister naar de bijdrage van Bouwe van Straten over het boek op NPO Radio 1:

Al die kennis is lang niet altijd bekend bij mensen, betoogt Norberg, een liberale Zweedse politicoloog die onder meer is verbonden aan het Amerikaanse Cato Institute. Vraag bijvoorbeeld een groep Amerikanen of de armoede in de wereld gelijk is gebleven, is verdubbeld of gehalveerd, en maar 5 procent geeft het correcte antwoord. Ook over hun toekomst zijn mensen weinig hoopvol. Zeventig procent van de Britten bijvoorbeeld verwacht dat ze het in de toekomst slechter zullen hebben dan in het verleden.

Voor een deel zijn daar natuurlijk goede redenen voor: het gaat niet goed met het klimaat, het terrorisme is in opkomst en we hebben een flinke economische crisis achter de rug. Maar daarnaast noemt Norberg nog een aantal redenen. Mensen gaan bijvoorbeeld meestal niet af op kille cijfertjes, maar op anekdotes en voorvallen die ze zich herinneren. Je onthoudt die ene vliegtuigramp, niet de 7 miljoen keer per jaar dat een vliegtuig zonder problemen landt. Daarnaast heeft het een evolutionair voordeel om scherp te zijn op gevaren. Je kunt beter tien keer wachten bij een lege weg omdat je denkt dat er een auto aankomt, dan één keer oversteken terwijl er wel een auto aankomt. En dan hebben we het nog niet eens over de media, die een sterke voorkeur hebben voor rampen, conflicten en ander slecht nieuws.

De staat van de wereld

Het boek van Norberg past in een traditie van elkaar vaak bestrijdende optimistische en pessimistische boeken over de toekomst van de mens. Rachel Carson stond in de jaren zestig met haar boek Silent Spring aan de wieg van de milieubeweging, met haar beschrijving van negatieve invloed van de mens op het milieu. De Club van Rome deed daar in jaren zeventig nog een schepje bovenop, door te stellen dat de mens de aarde in hoop tempo aan het uitputten was en belangrijke grondstoffen in het jaar 2000 waarschijnlijk op zouden zijn.

Julian Simon ging daar in de jaren tachtig recht tegenin door in The Ultimate Resource te stellen dat niet bodemschatten, maar het menselijk brein de ultieme hulpbron vormen. Met andere woorden: geen probleem zo groot, of de mens vindt er wel een oplossing voor. Meer recente voorbeelden van dit optimistische perspectief vind je in The Rational Optimist van Matt Ridley en Alles wordt beter! van de Nederlandse wetenschapsjournalist Simon Rozendaal.

Kort door de bocht zou je kunnen zeggen dat ze beide partijen vaak deels gelijk hebben, maar soms ook selectief shoppen in de feiten. Want ja, er gaan een hoop dingen beter, maar er zijn ook aanwijsbaar zaken die slechter gaan. Kijk naar het milieu en de dreiging van het terrorisme. De vraag blijft ondertussen wat al die feiten over het verleden ons nu echt leren over de toekomst. Want zoals elke belegger weet: in het verleden behaalde rendementen bieden geen garantie voor de toekomst. Natuurrampen, technologische doorbraken of compleet onvoorziene gebeurtenissen kunnen de geschiedenis op elk moment een onvermoede wending geven.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu.