Radar ontrafelt routeplanner van hommels

Als hommels en bijen bloemen zoeken, kunnen ze niet zomaar op de kaart kijken. Toch vinden ze korte routes om vanuit hun nest nectar en stuifmeel te verzamelen en weer terug te brengen. Uit nieuw onderzoek blijkt nu hoe ze dat doen: ze bezoeken bloemen in verschillende volgordes totdat ze kortere routes vinden, en ze leren steeds rechter te vliegen van bloem tot bloem. Zo verkorten ze de lengte en duur van hun vluchten in de loop van een dag.

Wetenschappers waren al lang geïnteresseerd in het ontrafelen van de manier waarop bijen en hommels hun vluchten optimaliseren. Aangezien insecten kleine hersens hebben kan de gebruikte aanpak niet ingewikkeld zijn, maar het volgen van hommels en bijen tijdens hun vlucht is lastig. Een van de technische hulpmiddelen op dit gebied is het volgen van deze diertjes met behulp van radar. Door een transponder op hun rug te plakken, zijn ze met een radar te volgen en kunnen hun vliegroutes nauwkeurig worden vastgelegd.

Hommels vliegen slim, maar geen perfecte routes

Niet alles ging goed bij de hommels. Zo keerden ze soms halverwege de route terug naar ‘lege’ bloemen. De wetenschappers vermoeden dat ze dat doen om te kijken of er alweer nieuw voedsel tevoorschijn is gekomen. Ook bleek dat de insecten niet per se de kortste totale route konden uitvogelen. Deze uitkomst hebben de wetenschappers uitgelokt door de vorm van de gebruikte proefopstelling.

Voor het onderzoek werden bloemen namelijk nagebootst door platforms uit te rusten met een kleine bron van suikerwater. De opstelling daarvan was expres in een smalle ovaal neergezet. In een cirkelvormige opstelling is de cirkel de kortste route, maar als dat een smalle ovaal wordt is het verleidelijk om niet het pad van de ovaal te volgen, maar ‘zijwaarts’ een nabijgelegen voederpunt te bezoeken. Daarmee werd onderzocht of hommels echt de kortste route konden vinden, of het toch niet konden laten om de dichtstbijzijnde bloemen op te zoeken. Dat laatste bleek meestal het geval.

De gebruikte opstelling van de voederplatforms (#1 - #5) bij het nest (#6) in afbeelding a) en b). a) is de kortste route, b) is de route waarbij je telkens de dichtstbijzijnde volgende voederplek bezoekt. Bij een rondere opstelling zoals in c) leveren beide type routes dezelfde vorm op.

Hommels maken ook uitstapjes

Ondanks dat de vliegroutes steeds efficiënter werden in de loop van een dag, maakten de hommels af en toe nog steeds een willekeurig uitstapje of omweg. De wetenschappers vermoeden dat ze dit doen om efficiëntere voederroutes te ontdekken. Ook keerden de volgende dag soms langere zoektochten naar voedsel en kronkelige banen in hun vliegroutes terug. Het is niet duidelijk of zoeken naar voedsel een ochtendroutine is, of dat de beestjes na een nacht al wat vergeetachtig worden.

Twee dagen van voedsel halen door hommel nummer drie. De witte stip onder is het nest, de blauwe stippen de voedselplatforms.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co