Zo geef je een lichaam koorts - of koel je het weer af

Om te kunnen overleven, moet je je lichaam op de juiste temperatuur houden. Een graad verhoging en je voelt je al beroerd. Stijgt de temperatuur tot boven de 42 graden Celsius, dan beginnen de eiwitten in je lichaam te vervormen en ga je na verloop van tijd dood. De andere kant op is ook geen pretje. Een temperatuur onder de 32 graden Celsius is kritiek. Daalt het kwik tot onder de 27 graden, dan is dat zonder medisch ingrijpen dodelijk.

Thermostaat

Het is dus zaak om je lichaam precies op temperatuur te houden. Niet te warm en niet te koud. Wanneer de middelen om op te warmen (verhoogde stofwisseling, bibberen, kippenvel) dan wel af te koelen (verlaagde stofwisseling, zweten, verwijding van de bloedvaten) worden aangewend, bepaalt de thermostaat die in de hypothalamus zit. Dit is een hersengebiedje in het midden van het brein. De hypothalamus heeft slechts het formaat van een knikker, maar een groot takenpakket. Het regelt zaken als bloeddruk, hartslag, honger, dorst, het dag-nachtritme en zelfs seksuele opwinding. Daarnaast meet de hypothalamus doorlopend de lichaamstemperatuur en stuurt waar nodig bij.

In de hypothalamus zitten zogenaamde warmtegevoelige neuronen. Ze geven elektrische signaaltjes af als ze opwarmen. Dat doen ze met een eiwit dat TRMP2 heet, ontdekten wetenschappers door het mechanisme in muizenhersenen uit te pluizen. Bij temperaturen boven de 37 graden Celsius zorgt dit eiwit ervoor dat de zenuwcellen het koelmechanisme van het lichaam aanzetten. Zo voorkomt het lichaam oververhitting. Een muis doet dat overigens door bloed in z’n haarloze staart te pompen.

Zwaar onderkoeld

Ook onderzochten de wetenschappers wat er gebeurt als je het TRMP2 eiwit stimuleert of juist remt door verschillende stoffen in de muizenbreintjes te spuiten. Het gevolg was dat de muizen hun lichaam afkoelden naar 27,4 graden Celsius of opwarmden naar 39,1 graden Celsius. Ook voor muizen is dit respectievelijk zwaar onderkoeld of flinke koorts.

Waar dit allemaal goed voor is? Nu de moleculaire thermostaatknop van muizen is gevonden, opent dat de mogelijkheid voor onderzoek naar de effecten van lichaamstemperatuur op bijvoorbeeld levensduur, obesitas of energiegebruik. Met muizen behaalde resultaten zijn lang niet altijd naar mensen te vertalen, maar de ontdekking kan wellicht ook een mechanisme zijn dat bij mensen de mogelijkheid biedt om de thermostaat lager te draaien in geval van hoge koorts.

Een langere versie van dit artikel staat op de website van De Kennis van Nu.