Helpen schimmels tegen klimaatopwarming?

Al het groen op aarde slaat ongeveer dertig procent van de koolstofdioxide (CO2) op die wij uitstoten. Dat is op zich een goede zaak, want CO2 is de belangrijkste veroorzaker van de klimaatopwarming. Een recente studie wist zelfs overtuigend aan te tonen dat onze aarde de afgelopen dertig jaar – naast het ontstaan van droogtes, woestijnen en andere extreme weersomstandigheden op bepaalde plaatsen – grotendeels juist groener werd dankzij de grote stijging in CO2.

De klimaatopwarming had met andere woorden nog veel erger kunnen zijn als we onze groene medebewoners niet hadden. Nu komt ‘slechts’ 45 procent van onze koolfstofdioxide in de atmosfeer. Toch zorgt meer CO2 in de lucht niet automatisch voor meer plantengroei op aarde. Planten moeten immers ook genoeg voedingsstoffen zoals water, stikstof en fosfor in zich hebben om die CO2 te kunnen opnemen.

Een pas uitgebrachte studie in Science komt in dat opzicht met een erg interessante bevinding. Het was al eerder bekend dat bomen en planten al miljoenen jaren een bijzonder succesvolle alliantie sluiten met een bodemschimmel, de Mycorrhiza, als er zich weinig nuttige voedingsstoffen in de bodem bevinden. De Mycorrhiza levert de stoffen die de plant nodig heeft en krijgt er dan de suikers voor terug.

Vooral in de gematigde en noordelijke gebieden op onze aardbol (waaronder Nederland en Europa) is een gebrek aan stikstof vaak een belangrijke reden waarom planten niet harder groeien en niet zo veel CO2 opnemen. De onderzoekers van de studie hebben nu ontdekt dat sommige bomen - zoals beuken, eiken en naaldbomen - ondanks deze stikstofschaarste hun CO2-opslagcapaciteit met maar liefst 30 procent kunnen verhogen, dankzij een alliantie met een ondersoort van de Mycorrhiza, de Ectomycorrhiza. Het is daarom ook niet toevallig dat ook andere, meer tropische gebieden - zoals het Amazonewoud - nu onderzocht worden op schimmels met dergelijk positief effect.

Bomen zijn niet altijd de oplossing

Waarom is dit nu nuttig? ‘De CO2-opslagcapaciteit van planten en de bodem is de meest onzekere factor in de hele berekening in hoeverre onze aarde opwarmt en hoeveel CO2 er kan worden uitgestoten voor we de twee graden opwarming overschrijden,’ vertelt Sara Vicca (Universiteit Antwerpen), een van de auteurs van de studie. ‘Met het vermoedelijk verzachtende effect van dergelijke schimmels wordt in de klimaatmodellen van het IPCC (het VN-klimaatpanel, red.) momenteel geen rekening gehouden. Tegelijkertijd moeten die modellen ook eerst de invloed van voedingsstoffen voor planten nog in rekening brengen. Het gebrek aan voedingsstoffen zou de klimaatmodellen naar alle waarschijnlijkheid juist veel pessimistischer maken.’

Met de ontdekking over schimmels zou je ook al snel wilde ideeën kunnen bedenken om dit probleem op te lossen. Zouden we niet op grote schaal bepaalde bomen in voedingsarme gronden kunnen aanplanten? Of zou het niet mogelijk zijn om via genetische manipulatie ook andere bomen en planten met CO2-gunstige schimmels te laten reageren?

Vicca heeft haar twijfels. Ze zou vooral liever zien dat er minder CO2 wordt uitgestoten dan de verwachte problemen met geo-engineering op te lossen. Vicca: ‘De grotere groene long geeft ons meer tijd om het klimaatprobleem aan te pakken, maar het is nog lang niet zeker of onze aarde verder zal vergroenen. Het effect van extreme klimaatgebeurtenissen op het bomenbestand kun je bijvoorbeeld moeilijk inschatten, maar is waarschijnlijk negatief. Zo was er in 2005 nog een brand in het Amazonewoud die goed was voor een vijfde van de CO2 die we jaarlijks uitstoten. Preventie is dus nog altijd de beste oplossing.’