Zo leer je kleuters beter communiceren

Een kringgesprek is hét moment voor kleuters om zelf te praten, in plaats van te luisteren naar de juf of meester. Ook kunnen ze gedachten onder woorden brengen en samen nadenken. Toch gebeurt dat vaak niet. Veel leerkrachten hebben een sturende rol en stellen tijdens een kringgesprek voornamelijk gesloten vragen. Dat kan beter, ontdekte Chiel van der Veen, promovendus aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Met succes

Hij ontwikkelde een eenvoudige training voor leerkrachten, om kinderen meer ruimte te geven in het kringgesprek. Met succes: in acht weken leerden kinderen beter communiceren en redeneren, en reageerden ze in gesprekken vaker op elkaar. Dat alles door een simpel verschil in de aanpak van het kringgesprek.

Ideeën inbrengen

De docenten kregen training in gesprekstechnieken. Met de juiste vragen kunnen ze kinderen uitdagen. Zo kunnen ze kleuters uitdagen om naar elkaar te luisteren met de vraag: kun je herhalen wat Klaas heeft gezegd? Of uitdagen om te redeneren met de vraag: waarom zeg je dat? Zo krijgen kinderen meer ruimte om hun ideeën in te brengen, te redeneren en kritisch naar elkaar te luisteren.

5 tips voor aan de keukentafel

Ook ouders zelf kunnen de technieken toepassen om kinderen beter te leren communiceren. Hierbij 5 tips van wetenschapper Chiel van der Veen:

1. Laat een stilte vallen na een vraag. Zo geef je kinderen de ruimte om te denken en te reageren. Probeer het herhalen of specificeren van de vraag te voorkomen, ook als je kind niet direct reageert.

2. Daag kinderen uit om te redeneren, door een vraag als: hoe kom je daarbij? Of: waarom denk je dat?

3. Laat kinderen op elkaar reageren, met een vraag als: ben je het met hem of haar eens?

4. Daag kinderen uit om zich duidelijk uit te drukken, bijvoorbeeld door te vragen: kun je daar wat meer over vertellen?

5. Stel open vragen.

'Dat doe ik al'

Veel leraren gaven tijdens de training aan de technieken al toe te passen, maar dat bleek toch vies tegen te vallen. Van der Veen filmde de kringgesprekken en keek de opnames samen met de docenten terug. Het bleek dat de docenten na een vraag vaak geen pauze lieten vallen, maar de vraag herhaalden of specificeerden. Hierdoor kregen de kinderen niet de kans zelf na te denken. Door stiltes ontstaat er meer ruimte voor kinderen om te praten.

Leerkrachten minder aan het woord

Van der Veen vergeleek kleuters van getrainde docenten met kleuters uit een controlegroep. De training wierp zijn vruchten af. De leerkrachten hadden minder het woord, en de kinderen meer. Bovendien gingen de kinderen tussen de vier en zeven jaar vooruit op hun mondelinge communicatieve vaardigheden. Ook werden ze beter in redeneren. Dat was onder andere te zien aan het feit dat ze meer redeneerwoorden gebruikten, zoals 'omdat', 'want' en 'ik bedoel'. Aan het onderzoek deden meer dan 500 kleuters mee.

Succesvolle schoolcarrière

Een goede mondelinge taalvaardigheid is belangrijk voor succes in de verdere schoolloopbaan, sociale acceptatie en in het leren en denken van kinderen. Ook blijkt dat kinderen die goed mondeling kunnen communiceren, minder vaak buiten de groep vallen. Van der Veen promoveert 28 november op zijn onderzoek.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co