Is uw sterftekans groter als u zich vandaag laat opereren?

In drie eerdere wetenschappelijke studies beschreven onderzoekers dat er wel degelijk sprake was van zo’n weekday-effect. Mensen in het Verenigd Koninkrijk die zich op een vrijdag lieten opereren, hadden 44 procent meer kans om dood te gaan dan mensen die op maandag op de operatietafel lagen. Een onderzoeksgroep uit Canada nam de proef op de som en publiceerde deze week de resultaten van eigen bodem in het Canadian Medical Association Journal. Zij vonden geen effect.

Effect in Canada niet aanwezig

De wetenschappers vergeleken meer dan 400.000 operaties van wisselende moeilijkheid, uitgevoerd door bijna 1700 verschillende chirurgen in een periode van tien jaar. Daaruit bleek dat de minst ervaren chirurgen op vrijdagen opereerden en de meest ervaren chirurgen in het midden van de week, dus op dinsdag of woensdag. Ook voerden ziekenhuizen op vrijdagen überhaupt minder operaties uit. Toch was de sterftekans op alle dagen gelijk. Zelfs als de data op andere manieren werden vergeleken, bijvoorbeeld door het begin en het einde van de week te vergelijken, of dinsdag en woensdag met de overige drie dagen, bleef een effect uit.

Hoe valt te verklaren dat in het Verenigd Koninkrijk de sterftekans zo veel hoger wordt, terwijl er in Canada niets aan de hand lijkt te zijn? De onderzoekers verwijzen naar een eerdere wereldwijde studie die het weekday-effect onderzocht in de Verenigde Staten, Engeland, Australië en Nederland. Ook daar bleken de bevindingen niet consistent: sommige landen hadden meer last van het effect dan andere. Grote kans dus dat het effect te wijten is aan het nationale en lokale beleid in die ziekenhuizen. Negatief puntje voor Nederland: in het onderzoek bleek het weekday-effect in ons land vrij sterk aanwezig.

Ziekenhuisbezetting is de boosdoener

Om het effect terug te dringen waar het wél de kop opsteekt, moet beleidsmakers vooral kijken naar het personeel dat in ziekenhuizen beschikbaar is in het weekend. Veel ziekenhuizen draaien in het weekend met een lagere bezetting, waardoor het bijvoorbeeld lastiger kan zijn specialistische behandelingen te geven en mogelijk minder verpleegsters voor de patiënten kunnen zorgen. Dit alles kan ertoe leiden dat complicaties na een operatie minder goed opgepakt worden, waardoor de patiënt een groter risico loopt te overlijden.

Er zit dus in sommige landen meer waarheid in het weekday-effect dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. De reden voor dit effect is niet zo mythisch: wie in het weekend in het ziekenhuis ligt, ondervindt de nadelen van het feit dat minder personeel aanwezig is. Eenvoudige complicaties kunnen zo sneller uitlopen op serieuze problemen.

Dubois et al, ‘Association between day of the week of elective surgery and postoperative mortality’, CMAJ (2016).

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).