Instabiel klimaat maakte mens 320.000 jaar geleden innovatief

De bewijsstukken: geavanceerde gereedschappen en wapens, gemaakt van materialen die alleen 30 tot 75 kilometer verderop in de grond zaten, en pigmenten, gewonnen uit kleurrijke rotsen. Allemaal gevonden in de Olorgesailie bekken, in het zuiden van Kenia. Het oosten van Afrika geldt al langer als de bakermat van de moderne mens.

Zo’n 360.000 jaar geleden kreeg dit gebied te maken met aardbevingen die het landschap doorlopend veranderden, gecombineerd met afwisselend droge en natte perioden. Grote dieren als olifanten en paarden verdwenen en werden vervangen door kleinere zoogdieren.

Nieuwe gereedschappen, nieuwe omgangsvormen

De mens, denken onderzoekers onder leiding van Rick Potts van het National Museum of Natural History, reageerde op deze veranderingen door nieuwe gereedschappen te maken en nieuwe sociale structuren te ontwikkelen.

Ze gingen de nieuwe grondstof voor hun wapens en gereedschappen, obsidiaan, elders halen. Tot dan toe maakten ze hun spullen van stenen die ze zelf uit de grond haalden. Nu moesten ze handel gaan drijven met stammen tientallen kilometers verderop, en dus ook met ze communiceren.

De symbolische waarde van kleur

Wellicht dat de pigmenten daarbij een rol speelden. Archeologen zien het gebruik van pigmenten als het beginpunt van symbolische communicatie. Dat zie je nog steeds terug in de kleuren van vlaggen, die als symbool dienen voor verschillende groepen mensen. De kleuren kunnen heel goed zijn gebruikt om te laten zien bij welke groep je hoorde – in een tijd dat verschillende groepen door handel steeds vaker met elkaar in contact kwamen.

Deze nieuwe ontdekkingen komen qua ouderdom ongeveer uit dezelfde periode waaruit de oudste fossielen van Homo sapiens stammen, en zijn tienduizenden jaren ouder dan eerdere bewijsstukken.

Cruciale factor

Deze periode, zo’n 320.000 jaar geleden, lijkt daarom het einde van de Vroege Steentijd te markeren. Daarvoor hadden mensen honderdduizenden jaren ongeveer op dezelfde manier geleefd, zonder noemenswaardige veranderingen aan hun technologie.

De overgang naar geavanceerd gedrag, die te maken had met grotere mentale capaciteiten en een complexer sociaal leven, kan wel eens de cruciale factor zijn geweest die onze voorouders onderscheidde van andere vroege mensensoorten, laat Potts weten in Science.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere dinsdag- op woensdagnacht van 02.00 tot 06.00 uur in Focus