Hoe religie leven in grote groepen mogelijk maakte

Of je nu in een volle trein stapt, door een winkelstraat loopt, of naar een concert gaat: de kans is groot dat je meeste mensen om je heen volslagen onbekenden voor je zijn. Je staat er misschien niet bij stil, maar eigenlijk is het een wonder dat je je veilig voelt tussen al die onbekenden.

Dieren piekeren daar niet over. Als die onbekenden tegenkomen, worden ze bang of boos, en is het al snel ruzie. En ook mensen moesten er nog maar tienduizend jaar geleden weinig van hebben. Hoe hebben wij mensen het voor elkaar gekregen om samen te leven met miljoenen onbekende mensen, zonder ons onveilig te voelen?

Genereuzer door straffende god

De Amerikaans evolutionair bioloog Martin Lang en zijn collega’s denken dat we dat voor een deel te danken hebben aan religie. Hij deed onderzoek bij meer dan 2.000 mensen met allerlei religieuze achtergronden: Boeddhistisch, Christelijk, Hindoe, animistisch, of het aanbidden van voorouders. En daarbij bleek, dat hoe meer ze geloofden in een straffende god die alles ziet, hoe genereuzer en vriendelijker ze waren tegen andere mensen.

Op die manier kan religie het in de afgelopen duizenden jaren makkelijker hebben gemaakt om samen te werken en leven met andere mensen. Want het is deze wetenschappers er niet om te doen om te onderzoeken of religie ons nu tot een beter mens maakt. Het gaat ze erom te achterhalen welke rol religie heeft gespeeld in de ontwikkeling van de mens.

Religie als tech

De cultureel antropoloog Joseph Henrich bijvoorbeeld, die ook meedeed aan dit onderzoek, zei laatst op een lezing: “Religie is een technologie waarmee je menselijke samenlevingen kunt opschalen”. Een middel dus, dat het mogelijk maakt om grotere groepen mensen met elkaar te laten samenleven.

Daarmee zeggen ze niet dat het samenleven in grote groepen alleen maar het gevolg is van religie. Waarschijnlijk hebben talloze andere factoren daarbij ook een rol gespeeld. Het jagen op grote dieren bijvoorbeeld lukte alleen als je goed met andere mensen samenwerkte. En de opkomst van de landbouw was alleen mogelijk doordat vele mensen hun activiteiten goed op elkaar afstemden.

Waarom is het christendom de grootste godsdienst ter wereld? En wat geloven moslims precies? Op NPO Focus lees je over de vijf meest invloedrijke wereldreligies.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap