Topsportcultuur onderzoek: continue prestatiedruk en weinig plek voor kwetsbaarheid

Vier jaar lang is aan het onderzoek naar de topsportcultuur in Nederland gewerkt, wat heeft geresulteerd in het rapport 'Vlammende ambitie'. Dit is het grootste onderzoek naar topsport ter wereld: nergens hebben zoveel topsporters en coaches aan een dergelijk onderzoek meegewerkt.

'The winner takes it all'

In het rapport staat dat de topsportcultuur in Nederland zich kenmerkt door een 'the winner takes it all' mentaliteit. "Wat we ermee bedoelen is dat we natuurlijk kijken naar medailles", legt Olfers uit. "Maar we hebben zoveel sporten die heel groot zijn (...) en als je daar nummer 12 of 13 of 14 op de wereldkampioenschappen wordt, is dat een enorme prestatie."

Olfers vervolgt: "En ook deze topsporters zetten elke dag doelen, presteren, proberen hun grenzen te verleggen. Zijn continu bezig met hun sport. Het is wie ze maakt tot wie ze zijn, het is hun identiteit. Dus het is zo belangrijk om ook naar deze groep te kijken."

Grensoverschrijdend gedrag

Dit onderzoek was niet toegespitst op grensoverschrijdend gedrag. Wel blijkt dat een kwart van de sporters zich onveilig voelt. Daarbij gaat het met name om geroddel en verbaal geweld. Bovendien hebben sporters die oorspronkelijk niet in Nederland geboren zijn maar wel voor Nederland uitkomen, last van discriminatie.

Niet alleen topsporters, ook coaches hebben meegewerkt aan het onderzoek. Coaches kunnen niet altijd rondkomen en er komt ook veel op hun bordje te liggen. Bijvoorbeeld: zij geven ook vaak mentale begeleiding aan de topsporters, iets wat natuurlijk minstens zo belangrijk is als fysieke training.

Prestaties, welzijn en veiligheid

In het rapport zijn prestaties, welzijn en veiligheid genomen als bepalend voor de cultuur. "Dan zien we dat er één topsportcultuur bestaat", aldus Olfers. "Die kenmerkt zich door selectie en niet-selectie." Kortom: er is continue prestatiedruk. Bovendien heerst er een machocultuur naar coaches en medesporters toe. Bijvoorbeeld als topsporters zich mentaal minder weerbaar voelen, zijn ze bezig met dat te verhullen. En die kwetsbaarheid blijkt minder goed bespreekbaar, terwijl daar wel ruimte voor zou moeten zijn."

Dat herkent Olympisch badmintonkampioen Selena Piek. Na haar geweldige prestaties op de Olympische Spelen in Rio de Janeiro, stopte haar partner, verloor ze haar A-status en daar de financiële zekerheid als sporter, en belandde ze in een zwart gat. "Als ik nu terugkijk: ik had het niet kunnen bespreken, want ik had niet door hoe slecht het was", zegt Piek. In het rapport herkent ze dan ook veel: "Het is zo fijn om te horen dat ik niet de enige ben met deze gedachtes of die tegen dingen aanliep. (...) Het is heel erg fijn dat er erkenning en herkenning is."