Politiek
BNNVARA

'De vrijheid van meningsuiting is in gevaar'

foto: ANPfoto: ANP
  1. Nieuwschevron right
  2. 'De vrijheid van meningsuiting is in gevaar'

Volgens oud PvdA-Kamerlid Keklik Yücel verdient Samuel Paty een plek in het Museum van de Democratie. Juist de waarden die hij wilde doceren zijn belangrijk en staan onder druk, zegt Yücel in De Nieuws BV.

Nadat de Franse leraar Samuel Paty op gruwelijke wijze is vermoord in Parijs, zit nu ook een Nederlandse docent ondergedoken. Dat alles omdat zij lesgaven over de vrijheid van meningsuiting: een van de belangrijkste vrijheden van onze democratie.

Vrijheid van meningsuiting

"De essentie van de vrijheid van meningsuiting is juist dat je kan geloven wat je wil geloven en dus ook niet te geloven en dat je kan vinden wat je wil vinden. Binnen de grenzen van de rechtsstaat. Het geeft ook juist een stem aan de minderheid, aan mensen die die macht willen bekritiseren. Of dat nou een staat of een kerkelijke macht is. Het is de vrijheid om kritiek uit te oefenen om zo een kwestie of een onrechtvaardigheid te benoemen iets te bespotten, te betwisten of daarover in gesprek te gaan", zegt Yücel.

De vrijheid van de meningsuiting als democratisch principe heeft niets te maken met doelbewust wel of niet mensen kwetsen geeft Yücel aan. "Waarom zou je in een normale omgang mensen doelbewust willen kwetsen? Dat is geen respectvolle manier om met elkaar om te gaan. Dat gebeurt dus ook vaak niet."

"Maar het is wel een belangrijke verworvenheid voor onze democratie. Deze vrije meningsuiting moet de maximale ruimte houden omdat kwetsen anders heel snel ook als wapen wordt gebruikt om sowieso alle kritiek en of onwelgevallige meningen te smoren."

Volgens Yücel gaat het echter in dit geval om iets anders: "Hier gaat het over spotprenten, over de vrije meningsuiting als principe voor iedereen in een democratie, als verworvenheid. Dit gaat om het vrijuit kunnen bespotten of bekritiseren van de macht, kerk of zeggen wat je vindt over een maatschappelijke kwestie. Dat geeft juist een stem aan alle mensen en schept een gelijk speelveld voor iedereen ongeacht je achtergrond en of overtuiging en kan je gelijk en vrij je laten horen en mee doen aan die democratie. Ook jouw stem kan gehoord worden."

Vrijheid in gevaar

Inmiddels kunnen we stellen dat de vrijheid van meningsuiting in gevaar is, zegt Yücel. "Dit is natuurlijk al jaren gaande in Europa. Denk aan Theo van Gogh en Charlie Hebdo. Deze politiek islamisten en salafisten zijn in en in onverdraagzaam. Zij dulden geen andersdenkenden en af en toe stellen ze een daad hier in Europa. Daardoor durven heel veel media, schrijvers, kunstenaars en andere mensen niet meer te zeggen wat ze willen."

Yücel waarschuwt voor een glijdende schaal als het gaat om het verliezen van deze vrijheden. "Als intolerantie in een samenleving sluipt, als fundamentalisten terrein winnen, dan verdwijnt als eerste de vrijheid van meningsuiting, en daarmee vrouwenrechten, homorechten, gewetensvrijheid en geloofsvrijheid. De overtuiging van hen die juist onverdraagzaam zijn wordt dan de ander opgelegd."

"Het belang van die vrijheid van meningsuiting is juist om dat soort onderdrukkingen en onverdraagzaamheid tegen te gaan ook als het uitgeoefend wordt door de staat, kerk of in naam van een religie. De essentie van een democratie is juist een vreedzame ideeënstrijd. De ideeënstrijd kan niet zonder de vrijheid van meningsuiting. Het is de zuurstof van onze democratie", aldus Yücel.

Groepsdenken

Op de vraag hoe we op dit punt zijn aangekomen zijn meerdere antwoorden mogelijk, denkt Yücel. "In Europa zijn wij vanuit progressieve bewegingen, liberale bewegingen, vooral gespitst op rechts extremisme. Dat is ook goed en heel noodzakelijk, want ook in de Europese geschiedenis hebben we daar gitzwarte bladzijden aan overgehouden. Dat we extra sensoren hebben voor rechts extremisme is heel logisch en moeten we dus ook houden."

"Maar wat we nu zien is voor het huidige Europa een nieuw soort rechts extremisme, wat er niet in gaat bij veel mensen, omdat het een minderheid betreft", aldus Yücel.

Toch moeten mensen hun ogen openen vindt Yücel: "Een minderheid binnen die minderheid die rechts extremistische ideeën er op nahoudt is net zo erg, is net zo eng en is net zo verwerpelijk. Het wordt tijd dat we dit beter zien en begrijpen. We kunnen ons het niet veroorloven om hier niet net zo waakzaam op te worden."

'Een hele groep wordt weggezet als gevaarlijk'

Yücel ziet dat te veel mensen kijken naar moslims als één groep, wat volgens het oud-Kamerlid juist stigmatiserend werkt. "Een hele groep wordt of weggezet als slachtoffer of als gevaarlijk. Terwijl zowel een hele groep moslims niet zielig is als niet allemaal gevaarlijk. Terwijl we onderscheid moeten maken tussen vreedzame moslims - verreweg de meeste moslims - en de fundamentalistische en extremistische moslims. Deze laatste groep is nu nog in de minderheid maar groeit en wordt steeds groter als we er niets tegen doen."

Een van de oplossingen ligt volgens Yücel wel degelijk in het onderwijs. De oud politicus geeft tegenwoordig zelf strategisch advies en trainingen aan publieke organisaties over publieke waarden en aan docenten over het thema democratische weerbaarheid en de manier waarop je over onze democratische rechtsstaat en verworven waarden een gesprek kunt aangaan met een klas.

Yücel: "Docenten vinden het heel moeilijk om dit gesprek te voeren. Dat komt omdat die vrijheden altijd een vanzelfsprekendheid leken, maar dat is voor sommige kinderen nu niet meer zo. Daar kunnen die kinderen uit andere leefwerelden ook niets aan doen want ze krijgen thuis en van sommige koranscholen andere waarden mee, maar school is dan wel de enige plek waar ze in aanraking komen met andere opvattingen."

"Dan is het juist belangrijk om alle kinderen te leren wat onze vrijheid, onze democratie en onze rechtsstaat inhoudt. Wat vrijheid van godsdienst en de vrije meningsuiting binnen de grenzen van de rechtsstaat inhouden", aldus Yücel.

Antidemocratische clubs

Juist omdat de democratische vrijheden ons zo dierbaar zijn maar ook zo kwetsbaar zijn, is het nodig de lessen daarin net zo belangrijk te maken als taal en rekenen, vindt Yücel. Daar moeten docenten wel bij geholpen worden.

"De docenten zitten in de frontlinie, in de rauwe realiteit, waar allerlei kinderen uit verschillende leefwerelden bij elkaar komen. De polarisatie en de maatschappelijke ontwikkelingen komen rechtstreeks de klas binnen. Als de democratie beetje bij beetje door antidemocratische invloeden ondermijnd wordt door lieden die deze kinderen onvrije gedachtengoed bijbrengen, kan je het niet alleen aan de docenten over laten. We moeten het samen doen."

Daarnaast moeten we alle antidemocratische clubs die dit gedachtegoed verspreiden aanpakken en bestrijden, zegt Yücel.

Verdraagzaamheid

"Mijn poging is om dit soort gesprekken te voeren vanuit het belang van een vrije en verdraagzame samenleving, zoals Samuel Paty ook deed en alle andere docenten dag in dag uit doen. Als dat al in gevaar is, het gesprek over vrijheid en verdraagzaamheid en over het belangrijke principe van die vrijheid van meningsuiting daarbij, dan wordt het gevaarlijk. Dat is dat het begin van het verval van onze vrijheid. Dat mogen we ons nooit laten ontnemen. Dat is namelijk de essentie van wat wij allemaal willen zijn, vrije burgers in een verdraagzame samenleving", zegt Yücel.

"Wij hebben de vrijheid cadeau gekregen van voorouders die het bevochten hebben. Het is aan ons allemaal om die vrijheden ook weer door te geven aan onze kinderen. Het is onze dure plicht."

Het Museum van de Democratie met Keklik Yücel

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.

Ster advertentie
Ster advertentie