Die oorlog in Joegoslavië, hoe zat dat ook alweer?

"Srebrenica was een klein, prachtig stadje", zegt Alma Mustafic. Ze woont nu met haar man en twee kinderen in Nederland, maar is geboren en opgegroeid in Srebrenica. Ze was 10 jaar toen de oorlog uitbrak. "Er was één discotheek, wat cafés, restaurantjes. En ook een bioscoop en theater. Daar was elke maand een nieuwe voorstelling en we gingen daar graag naartoe. Cultuur was heel belangrijk in Srebrenica."

Helende water van de Guber

Nu kennen veel mensen de stad vooral van de genocide die in 1995 heeft plaatsgevonden, maar in de jaren '80 is Srebrenica een populaire vakantiebestemming. Vooral vanwege de helende krachten van de Guber. Een klein stroompje water met hoge concentraties van bepaalde mineralen. Er is bijvoorbeeld water dat helpt tegen huidziektes, maar ook tegen voorhoofdsholteontstekingen. Vanuit heel Europa komen mensen naar Srebrenica voor de spa en de resorts. "Je kan langs de rivier zo'n zigzaggende weg omhoog lopen. Dat deden we graag."

Alma heeft een ontzettend mooie en onbezorgde jeugd in dit kleine stadje. Srebrenica hoort dan nog bij Joegoslavië. Een Socialistische Republiek die uit zes delen bestond: Slovenië, Kroatië, Bosnië Herzegovina, Servië, Montenegro en Macedonië. Josiph Broz Tito is de leider van Joegoslavië en heeft een ideologie van broederschap en gelijkheid. Bosnië, is het meest gemixte deel van Joegoslavië.

De drie grootste etniciteiten daar zijn Kroaten die katholiek zijn, Bosniakken, ook wel Bosnische moslims en Serven die het orthodox christelijke geloof aanhangen. Maar de meeste mensen zijn daar niet zo mee bezig en religie speelt nauwelijks een rol. Lange tijd houdt Tito de verschillende bevolkingsgroepen bij elkaar, maar na zijn dood in 1980 komen er scheurtjes in de ogenschijnlijke eenheid.

'Wat ben je écht?'

"Net voor de oorlog vroeg een van mijn beste vriendinnen aan mij: Wat ben je? En ik zei Joegoslaaf. Maar dat bedoelde ze niet en ze vroeg: Wat ben je écht?" Alma wist niet wat ze 'echt' was. Maar het antwoord had moeten zijn: moslim. Nog nooit had ze een moskee van binnen gezien, maar toch was ze voor de buitenwereld ineens moslim.

Ook Senad Jusic maakt deze omslag mee. Hij is begin 30 als de oorlog in Bosnië begint en herinnert zich hoe het nationalisme opkwam. "Of iemand Kroaat of Servier of moslims was of bij een andere groep hoorde, dat kon je eigenlijk niet merken. We vierden elkaars feestdagen. De Servische buren kwamen bij ons op bezoek tijdens Bajram en wij gingen naar hun tijdens kerst. En in de fabrieken werkten we allemaal samen. Ik zeg niet dat er toen niet al spanningen waren op politiek niveau, maar in het dagelijks leven merkte ik die echt pas in de jaren '90."

Een open concentratiekamp

Langzaamaan brokkelde Joegoslavië af en het ene na het andere land verklaarde zich onafhankelijk. Toen ook Bosnië die keuze maakte, brak er oorlog uit.

Alma en Senad wonen vanaf begin jaren '90 in, wat zij zelf noemen, een open concentratiekamp. Srebrenica ligt in een dal en ze worden omsingeld door het Bosnisch-Servische leger. De stad is overvol, omdat vluchtelingen uit de hele regio daar naartoe gevlucht zijn. Er is extreme honger en de situatie is uitzichtloos. En dan komen dus de Nederlandse soldaten daar naartoe om de vrede te bewaren.

De Val van Srebrenica

Vandaag kun je aflevering twee van de podcast De Val van Srebrenica luisteren. Alma laat Misha en Marjolein de Guber zien en de aflevering gaat dieper in op de rol van Tito en het begin van de oorlog.