Hoe de Bijbel werd en wordt gebruikt om racisme te promoten

Stegeman schreef samen met Saskia Pieterse het boek 'Uitverkoren' over ons beeld van Nederland als vrij, tolerant en verlicht. In de zeventiende eeuw, toen Nederland een protestantse republiek was, zagen Nederlanders zichzelf al zo.

Maar klopt dit beeld wel? Dat valt nogal tegen, zo blijkt uit het boek. Veel vooraanstaande protestanten waren toen al fel racistisch, vertelt Stegeman. "Er was een link tussen racisme en religie. Wat je in Nederland in de zeventiende eeuw zag, was dat religie werd gebruikt om joden en moslims buiten de orde te plaatsen. Ze zagen het protestantisme als ware godsdienst, als rationeel en vrij, en joden en moslims werden gezien als minder rationeel en vrij", vertelt ze. "Wij, witte protestanten zijn beschaafd en de rest niet en je moet ook een witte protestant zijn om beschaafd te kunnen zijn."

Racisme gaat dus niet puur over huidskleur, zegt Stegeman. "Het gaat ook over cultuur, ook over religie", stelt ze.

Sem, Cham en Jafeth

Als je de Bijbel letterlijk neemt, kun je eigenlijk geen racist zijn. Alle mensen stammen immers af van Adam en Eva en Paulus zegt in Galaten dus letterlijk dat je afkomst er niet toe doet. "Daar worstelden die protestanten wel mee. Er waren theorieën in de zeventiende eeuw dat we misschien niet allemaal dezelfde afkomst hebben. Maar er is ook een hele belangrijke rol voor het verhaal van Sem, Cham en Jafeth", aldus de theoloog.

Sem, Cham en Jafeth zijn de drie zonen van Noach, je weet wel, die van de welbekende ark. Nadat de aarde weer was opgedroogd na de zondvloed en de familie weer op land woonde, maakte Noach zichzelf te schande door dronken en naakt voor zijn tent te gaan liggen. "Sem en Jafeth doen het goede, maar Cham lacht zijn vader uit. Over Cham wordt gezegd dat zijn nageslacht knechten zullen zijn van Sem en van Jafeth."

Cham wordt in de Bijbel nooit zwart genoemd, maar hij staat in Genesis 10 wel als stamvader van een aantal Afrikaanse volken. Zo wordt het verhaal gebruikt om zwarte mensen als minderwaardig te zien en ook om slavernij te vergoelijken. Tot op de dag van vandaag wordt dit verhaal verteld, zegt Stegeman: "Mensen van kleur vertellen mij: in mijn kerk heb ik gehoord dat dat soort argumenten worden gebruikt. Ik zou het niet onderschatten."