Sportziener overleden

Vanaf de zeventiger jaren begeleidde hij als 'legal council' enkele zaken van de ABA en NBA en raakte geïnteresseerd in de organisatie van de grote sportbond die National Basketball Association heette. Hij hielp mee de drugtests in de NBA een legaal kader te geven en deed hetzelfde bij de gecompliceerde zaken rond de z.g. salary cap, het salarisplafond waaraan clubs zich dienden te houden. Stern bedacht, als jurist die geïnteresseerd was in basketbal en die zelf heel even in een team met louter advocaten in een vrijetijdsleague op zaterdagochtend speelde, een systeem waarin de NBA-spelers te allen tijde 53 procent van de clubinkomsten zouden verdienen.

Drugsgebruik bij professionele sporters

Zijn voor Amerikanen vrij liberale zienswijze in het rond de zeventiger jaren oplaaiende vuur van drugsgebruik bij professionele sporters, leverde hem in de gehele Amerikaanse sportwereld pluspunten op. Daar waar op enig moment duidelijk werd dat meer dan de helft van de NBA-spelers cocaïne als social drug tot zich nam, pakte Stern de zaken stevig aan. Zijn eerste daad was toen: volmondig toegeven dat het cocaïne-probleem bestond en vanuit die basis beginnen met het schoonmaken van de stal.

De NBA was de eerste sportonderneming die een officieel anti-drugsprogramma in werking stelde, met consequent doorgevoerde tests waarbij spelers die positief werden bevonden, vrij hard werden aangepakt. Vals spelen werd gestraft met langdurige schorsingen en het inhouden van het salaris gedurende de straftijd. Er werden regels opgesteld waarvoor de spelers collectief moesten tekenen waardoor er duidelijkheid kwam in de materie die noch in het honkbal, noch het American football en noch in het NHL-ijshockey gehanteerd werd.

Sport 'schoon' maken

Sterns basisgedachten van toen heeft hij me wel eens uitgelegd. "Grote sponsoren, de belangrijkste televisiegrootmachten en ook het wereldpubliek, willen te maken hebben met een 'zo schoon mogelijke' sport. 100 procent schoon is niet mogelijk, maar we hebben in korte tijd de idiote aantallen van grootgebruikers kunnen indijken. Ja, met lange straffen en consequent handelen."

Juist dat consequente handelen stuwde hem in de beginjaren tachtig al naar de top van de NBA-organisatie. De jurist bleek een koel en klinisch ziener te zijn die inzag dat zijn spelers zijn kapitaal waren en juist niet de (rijke) eigenaren van de clubs die onder de vlag van de NBA speelden. Stern heeft altijd voorrang gegeven aan wensen van zijn spelers, zelfs tegenover de eisen van de eigenaren. Al in 1987 stelde hij (toen de NBA langzaam uit een tamelijk diep moreel moeras kwam) dat het samenwerken met de spelersvakbond en het intensieve sociale verkeer met die spelers scharnieren tot succes voor hem waren. Stern was werkelijk de eerste 'commissioner' binnen de vier grote Amerikaanse profsporten die meer aandacht aan zijn spelers besteedde dan aan de groep van teameigenaren.

Leren van je fouten

Uit die tijd herinnert ex-Olympiër en NBA-ster Charles Barkley zich: "Als ik weer eens iets verkeerds gedaan had, werd ik naar New York ontboden en gaf David Stern me ongenadig op mijn lazer. Hij was streng, maar zeer rechtvaardig, want je verliet altijd zijn kamer aan 5th Avenue met zijn hand op je schouder en het gezegde dat je moest leren, ook van je fouten. Hij gaf je op je donder, maar probeerde meteen een oplossing voor je probleem te vinden. Ik had in die jaren een nogal grote mond…Mr. Stern maakte die wat minder hoorbaar en leerde me dat mijn mond te houden me verder zou brengen in het leven. Op die manier heeft hij alle grote vedetten van de NBA begeleid…Michael Jordan, Larry Bird, Magic Johnson…Karl Malone, later Kobe Bryant en Shaq tot en met een jonge LeBron James. Ik denk niet dat er een topspeler is die mijn standpunt niet deelt…David Stern was er voor ons, maar dat hadden de meesten van ons toen niet direct door, we dachten dat we alles konden maken, maar hij had een heel fijn gevoel dat te ontkrachten."

De complete NBA-wereld reageerde afgelopen dagen geschokt op het overlijden (hersenbloeding met complicaties) van Stern en overal viel te horen en te lezen hoe diep men geraakt was en hoe dicht men bij hem had gestaan in de loopbanen van alle toppers. Hij corrigeerde, als dat wenselijk was, strafte en gaf richtingen aan voor de spelers die dondersgoed wisten dat juist zijn manier van handelen van 1984 de NBA tot de grootste en machtigste sportbond ter wereld had gemaakt. Bij zijn komst, in 1984, was het gemiddelde salaris van een NBA-speler ruim zes ton, toen hij overleed lag dat bedrag iets boven de 7 miljoen dollar.

Dreamteam

Stern was de man die Juan Antonio Samaranch en diens topadviseurs duidelijk maakte dat basketbal dan pas een aardige Olympische sport zou zijn waar heel veel mensen naar wilden kijken, als ook de beste spelers, NBA-spelers dus, mee zouden doen. Voilà, de basis van het wereldberoemde Dreamteam dat in 1992 Barcelona op zijn kop zette en daarmee de naam NBA in enen over de hele wereld bekend en beroemd maakte. Van een half kreupele League vol dopers en andere gekken, met verlieslijdende clubs, finalewedstrijden die om half twaalf ’s avonds pas uitgesteld uitgezonden werden op de Amerikaanse televisie werd de NBA ineens de opgepoetste, beste leerling van de klas en werden de namen van Jordan, Bird, Magic, Mailman en de andere spelers van het Dreamteam gemeengoed in de mondiale sportwereld.

Stern had, vijf jaar eerder, in Milwaukee, de basis voor dat idee gelegd. "Wat als ik onze beste spelers tegen jullie beste spelers in een toernooi ga laten spelen", zei hij tegen de Belg Leon Wandel en schrijver dezes. Wij, de Europeanen die hij aan zijn tafel had genood, riepen dat de FIBA, de wereld amateur basketbal organisatie, daar waarschijnlijk zijn bedenkingen over had. "Dan gaan we die verwijderen en doen dat stap per stap", zei hij. Het lukte hem feilloos. Hij liet geselecteerde NBA-teams over de wereld reizen, zoals hij het goedkeurde dat de San Antonio Spurs op een goede zaterdagavond in ’s Hertogenbosch tegenover de Nederlandse kampioen Nashua kwamen te staan. De sensationeel goede wedstrijd eindigde in een minieme zege voor de profs, de NOS zond niets van die wedstrijd uit en een kleine dertig jaar later hebben mensen uit Den Bosch het nog over die avond in de Maaspoort. Stern: "We moeten allemaal leren, wij, jullie, de hele sportwereld. Dat heeft tijd nodig, neem dat maar van mij aan."

Van China tot aan Nieuw-Zeeland

Het resultaat van dat reizen is dat er tegenwoordig over alle continenten NBA gespeeld wordt (dit seizoen officiële wedstrijden in Japan, China, Frankrijk en Mexico) en te zien is. De NBA heeft een hoge dekkingsgraad over de gehele wereld als het over tv-rechten gaat bij (veelal) commerciële stations van Nieuw-Zeeland tot Argentinië en van Egypte, via Iran tot Japan en China. Sterns laatste project, het evangelie van de NBA tot in India brengen, mag zo’n beetje zijn laatste grote actie genoemd worden. In een klap werd de NBA-familie met 1 miljard kijkers vergoot en konden mensen in Mumbai niet alleen NBA-shirtjes en polsbandjes kopen, maar tevens de wedstrijden op hun eigen televisietoestel bekijken.

Was getekend: David Stern.

Was deze sportieve ziener dan perfect in alles dat hij deed? Zat er nergens een draadje los?

Zeker wel.

'Laat je basketbalspel winnen'

Naar buiten toe leek hij op je lievelingsoom die zijn talen sprak, die manieren had, die vriendelijk was en die jou altijd herkende en je met je naam aansprak, maar er zijn ook verhalen bekend van een vloekende een tierende bovenbaas die de muren van de NBA veste op Manhattan deed trillen. Hij wenste inzet, nadenken en een zekere soort van beschaving. Toen ooit Allen Iverson, een nogal querulante speler van de de Philadelphia 76-ers het verdomde zijn kleding en zijn nogal opzichtige krans van nekjuwelen te veranderen, nodigde Stern de kleine speler uit en leerde hem in een, zo zeiden beiden, zeer prettig onderhoud, dat er in de grote, internationale wereld die de aarde heette gemiddeld gezien andere gedragsregels golden dan in de slumps waar Iverson vandaan kwam. Stern adviseerde hem niet meteen sjieke maatpakken te gaan dragen, maar om na te denken en vooral niet te gaan showen en uit te dagen. "Laat je basketbalspel winnen", zei Stern.

Stern was slim, had naar buiten toe geduld en had zeker mensenkennis. Hij ging veldslagen aan met Michael Jordan en Shaquille O’Neal en palmde beiden in. Daaraan vooraf gingen clashes van grote schoonheid: de in een joodse familie (pa Stern had een kruidenierszaak op Manhattan) groot geworden jurist die een grote groep van zwarte inner-city kids die bedwelmend rijk waren geworden kon voorhouden dat de menselijke maat altijd aangehouden moest worden als zij uitkwamen onder de vlag van de NBA. Ordinair gedrag werkte contraproductief, maar, zo zei hij: "Verloochen ook nooit je afkomst…dat doe ik ook niet…" Wat dat laatste betreft: Stern kreeg nog weleens het verwijt de Israëlisch basketbalwereld wat extra aandacht te geven. Hij zei daarover: "Misschien klopt dat ook wel, ik spreek die taal immers en ken die wereld."

Kledingregels

Stern bedacht de kledingregels van al zijn spelers. Hij wilde geen uitgesproken hiphopcultuur toestaan bij zijn bijna 500 werknemers en vaardigde regels uit. Die regels (geen korte broeken rond wedstrijden, geen koptelefoons op bij perspresentaties, uiterste terughoudendheid als het het dragen van blingbling betrof, geen zonnebrillen op bij tv-interviews, geen mouwloze shirts) verloren hun scherpe randjes door de jaren heen, maar feit was wel dat Stern in de jaren tachtig en negentig de basketbalwereld een nieuw, eigen en business-like gezicht gaf.

En Stern adviseerde Magic Johnson openlijk en zonder sensatie naar buiten te komen in 1992 en zijn hiv-positief zijn te openbaren. Magic, als patiënt, werd geaccepteerd door het grote publiek. En hij gaf hoge boetes aan valsspelers (ook de eigenaars), hij haalde zes nieuwe ploegen binnen (oorspronkelijk twee in Canada) en stelde een minimumleeftijd voor al zijn spelers voor (19 jaar) om bij een NBA-team te kunnen spelen. Hij introduceerde ooit een nieuwe speelbal, die onder hoongelach van de spelers werd afgekeurd. Terwijl iedereen dacht dat hij zijn zin zou gaan doordrijven, gooide hij de nieuwe NBA-bal eruit en ging terug naar de oude, vertrouwde bal; business-deal of niet.

David Stern was een ziener en een voorganger (de MLB, NFL en NHL en zeker het IOC leerden van zijn daden) en de mondiale sportwereld kreeg NBA-basketbal als een sportief soort entertainment op de thuis-buis aangeboden.

Juist: voor een goede prijs, dat weer wel. Daarin was Stern niet alleen jurist, maar ook een man die de zakenwereld kende.

En o ja, hij bedeelde zichzelf op ruime wijze: zijn laatste jaarsalaris was 9 miljoen dollar.

Uhhh, hij was daar iedere cent van waard.