Ongevraagd advies
- Nieuws
- Ongevraagd advies
De kersverse kandidaat-lijsttrekker van het CDA moet oppassen dat hij niet als brekebeen de verkiezingsstrijd ingaat. Na de mislukte poging een corona-app in te voeren dreigt de corona-noodwet het volgende struikelblok te worden.
Hugo de Jonge moest deze week bekennen dat die spoedwet, die nodig is om allerlei noodmaatregelen een legaal kader te verschaffen, niet voor 1 juli kan worden ingevoerd, zoals de bedoeling was. Het zou goed kunnen dat kritiek van de Raad van State dat uitstel heeft veroorzaakt.
Karel V
De Raad van State is een van de belangrijkste adviescolleges van de regering. Vanuit een statig pand aan de Haagse Kneuterdijk adviseert de Raad onder meer over nieuwe wetten. Nederland heeft geen gerechtshof dat wetgeving toetst aan de constitutie, zoals het Bundesverfassungsgericht in Duitsland, maar de Raad van State komt het dichtst bij zo'n Grondwettelijk Hof. Plaatst de Raad kanttekeningen, heeft hij kritiek, dan is het vrijwel uitgesloten dat zo'n nieuwe wet ongewijzigd wordt ingevoerd.
De Raad bestaat al bijna 500 jaar en is opgericht door Karel de Vijfde. Sinds Nederland een koninkrijk is, is het staatshoofd er de voorzitter van. In de praktijk is het de vicevoorzitter die leiding geeft, en hij (er is nog nooit een vrouw op die positie benoemd) wordt dan ook wel de onderkoning van Nederland genoemd.
Marihuana
De huidige onderkoning is de D66'er Thom de Graaf. Als onervaren radioredacteur bereidde ik begin jaren '90 een discussie voor over vrijgeven van softdrugs, waaraan het al even onervaren Kamerlid Thom de Graaf deelnam. Vooraf vroeg de vriendelijke krullenbol mij of we niet zo flauw wilden zijn om hem naar zijn eigen marihuanagebruik te vragen.
Braaf stapte ik naar de presentator, de onvergetelijke Max van Weezel, om die wens over te brengen. Het radio-item was koud begonnen, of Max vroeg met twinkelende oogjes: "Hoe zit dat meneer De Graaf, zelf veel geblowd?" Ik neem aan dat zowel Thom als ik daarvan iets hebben opgestoken.
De Raad van State mag ook ongevraagd advies uitbrengen aan de regering. Ik kan me niet voorstellen dat de voorzitter deze week in hogere sferen vertoefde, maar toch zou dat een plausibele verklaring zijn voor het stuk dat het eerbiedwaardige college afgelopen maandag het licht deed zien.
Afrekencultuur
In het "Ongevraagd advies over de ministeriële verantwoordelijkheid" constateert de Raad dat er in de Tweede Kamer steeds vaker sprake is van een "afrekencultuur", waarbij bewindslieden het moeten ontgelden. Volgens de wijze collegeleden is er veel te veel aandacht voor de poppetjes en de schuldvraag, en te weinig voor methoden om dat wat fout is gegaan in de toekomst te vermijden.
De Raad geeft ook voorbeelden van die afrekencultuur. Ik citeer: 'de veiligheid van de Stint, de cijfers over zware criminaliteit onder asielzoekers, de zeventig burgerdoden in Irak, het uitkeren van de kinderopvangtoeslag door de Belastingdienst of, nog recenter, de vraag of de overheid voldoende voorbereid was op de coronacrisis'.
En het kost weinig moeite om daar nog een lange lelijke litanie aan toe te voegen: het gesol met de Groningse aardbevingsgedupeerden, de bedrogen Zeeuwen, de stikstofellende, de onduidelijke betrokkenheid van Justitie bij het Wildersproces, de staatssteun aan KLM, enzovoorts. Er sneuvelt wel eens een staatssecretaris, maar als je het rijtje zo ziet kun je bijna niet anders dan concluderen dat er juist nog veel te weínig wordt afgerekend in Den Haag.
Tips
Het ongevraagd advies bevat vanzelfsprekend een aantal weldoordachte en verantwoorde aanbevelingen om de onduidelijkheden rondom de ministeriële verantwoordelijkheid te verhelderen. Die gaan over transparantie, over de rol van ambtenaren en over de bevoegdheden van ministers. Verstandige volzinnen, waar geen redelijk mens tegen zal zijn. Of ze iets zullen uithalen? Ik vrees voor de diepe Haagse bureauladen.
Mijn ongevraagde advies aan Kamerleden (en trouwens ook aan journalisten): neem die tips ter harte. Maar blijf ook misstanden aan de kaak stellen. Blijf de verantwoordelijken op de huid zitten. Controleer de macht. Laat rollen die koppen. Neem een voorbeeld aan Max van Weezel, en durf te vragen. Laat bewindslieden niet wegkomen met ontwijkende antwoorden, ook niet als ze Hugo de Jonge heten en ondervragers laten verdwalen in een ondoordringbaar woordenoerwoud. Hak je een weg door die vegetatie. Knip de toppen. Roll another one!
Gerelateerd
