Lessen trekken

Zullen we voor deze campagne gewoon drie dingen afspreken?

De meeste politici gaan op dit moment door een grote wasstraat waarin ze afgeleerd wordt controversiële dingen te roepen. Ze vertellen ‘kleine’ verhalen en durven niet in vergezichten te praten. Ze zijn gaan framen, naar Amerikaans voorbeeld, taal gebruiken om je plannen zo mooi mogelijk voor te stellen. Helaas zijn we er niet goed in, met onze knullige rijmpjes als “Met Bos ben je de klos.” Daarnaast getuigt het van minachting van de kiezer als je een ‘studievoorschot’ en een vaste baan belooft, terwijl je eigenlijk een miljard bezuinigt op studenten en in werkelijkheid meer flexarbeid realiseert.

Voor de nieuwelingen op de lijst en de zittende politici die nog een rondje willen, beschouw dit als een nieuw begin: wees oprecht. Wees eerlijk over waar je heen wilt, wat kiezers aan je hebben en vertel waar het pijn doet. Kiezers waarderen je als je uit kunt leggen waarom je vindt dat iets moet. Ze respecteren je extra als je laat zien dat je snapt wat dat voor ze betekent en hoe je die belangen afgewogen hebt. Het vereist wel twee dingen: geen stomme woordspelletjes en een overtuigend verhaal.

Een bonustip aan iedereen: denk goed na over of jij de juiste persoon op de juiste plaats bent en je niet eigenlijk een beter of kansrijker iemand in de weg zit. Als het goed is, gaat het niet om jou, maar om je plannen en je idealen.

Als je dinsdag naar de uitslagenavond keek, moest je bijna een PhD in de econometrie hebben om nog te snappen waarom een staat al wel of niet binnen was. Dat is prima hoor, we hebben allemaal wonderlijke verkiezingssystemen ontworpen. Maar het is kwalijk dat -ook de Nederlandse- campagnes steeds meer kiezersonderzoek inzetten als middel om strategisch na te denken over wie je met welke boodschap voedt. Natuurlijk moet je weten wat je kiezers beweegt, maar deze manier van campaignen zorgt ervoor dat je precies de verkeerde groep veel aandacht geeft.

Volgens mij praat je als politicus zo met de verkeerde mensen. Je vaste kiezers, degenen van wie je ideeën moet horen en die zich vertegenwoordigd moeten voelen, worden verwaarloosd. Terwijl de kiezers die twijfelen worden binnengehaald met beloftes waarvan het maar de vraag is of die waargemaakt kunnen worden. Deze verkiezingen in de VS lieten bovenal vanaf de voorverkiezingen zien dat de oude campagnewetten niet opgingen. Sanders won in districten waarvan Clinton zeker wist dat ze ze zou winnen.

Laten we wel wezen: kennelijk kloppen de modellen niet meer. De uitslagen van de afgelopen verkiezingen in Nederland, de Brexit en deze verkiezing eindigden wezenlijk anders dan de interne onderzoeken en de polls voorspelden. Mijn advies: praat gewoon met je kiezer.

De welvaartsongelijkheid en vooral de kansenongelijkheid wordt steeds groter. Eigenlijk is dat alles wat je moet weten. Multinationals betalen veel minder belasting dan kleine ondernemers en gewone burgers. Als we niets doen aan klimaatverandering staat het voortbestaan van onze planeet op het spel. Er zijn door oorlog en door diezelfde klimaatverandering een recordaantal mensen op de vlucht. Dat zijn fundamentele problemen. En juist om die op te lossen hebben we de politiek uitgevonden. We staan een deel van ons zelfbeschikkingsrecht af om mensen in het algemeen belang beslissingen te laten nemen. Die besluiten kunnen dus ook ingrijpend en veelomvattend zijn.

Toch is het in veel kringen nog steeds taboe om te zeggen dat ons economisch systeem niet meer voldoet. Het kost veel politieke moed om onder ogen te zien dat we onze levensstijl moeten aanpassen en als je vermogen en inkomen wilt herverdelen ga je tegen heel machtige mensen in. Maar het moet, anders worden die verschillen steeds groter, slaan nog meer mensen op de vlucht en krijgen we last van het wassende water.

Hier komt het mooie van politiek om de hoek kijken: over hoe je dit op moet lossen kun je van mening verschillen, maar als je daarover de strijd aangaat ben je geloofwaardig. Doe je het niet, en verdedig je de status quo, dan wordt het ongenoegen steeds groter. Ja, ‘Change’ alleen is een loze belofte, maar het is nu echt: groot denken, echt zijn en streng zijn tegen jezelf, en de kiezer. En begin dan gewoon eens met zeggen wat je vindt. Voor Bernie werkte het ook best aardig.