De gevaarlijke strijd om de middenklasse

Het kampioenschap 'middenklasse redden' lijkt dé inzet te gaan worden van de dreigende woordenstrijd. Niet voor niets, want de grootste redder van de 'gewone Nederlander' maakt kans op het volgende premierschap. Al die reddingspogingen maken de redders er alleen niet geloofwaardiger op, vreest politiek journalist Joost Bekendam.

Het redden van de middenklasse is politiek 'in'. Maandag was het minister van financiën Wopke Hoekstra (CDA) die voor hen in het strijdperk trad met zijn H.J. Schoo-lezing van Weekblad Elsevier. 'Garanties' kon hij de bezorgde middenburger helaas niet geven, zei hij 'eerlijk', maar hij zou wel zijn stinkende best doen. Niet bepaald een uniek verhaal laten verschillende journalisten zien. Hoekstra sluit zich aan bij een lange rij politici, waarvan velen al vóór hem staan te wachten op de afrekening met de kiezer bij de volgende verkiezingen.

Wie premier wil worden moet de middenklasse misschien ook wel willen redden. Die vormen de grootste groep kiezers. Het is een beetje als de kruistocht voor middeleeuwse vorsten. Voor het aanzien van de adel (noblesse) moesten zij op zijn minst te beloven om 'de val' van Jeruzalem ongedaan te maken, zin of geen zin. Anno 2019 moet de (dreigende) val van de middenklasse worden gestuit. Winstwaarschuwing: op de Eerste Kruistocht na mislukten ze allemaal.

'Noblesse oblige'

'Noblesse oblige' of 'adel verplicht' was het belangrijkste element van Hoekstra's boodschap. Macht komt met verantwoordelijkheid en de elite neemt die onder meer door de middenklasse te redden. Kennelijk vreest Hoekstra dat de elite dreigt te falen of misschien al heeft gefaald bij de uitvoering van die opdracht. Die angst lijkt inmiddels een grote gemene deler in onze politiek. Van Wilders tot Baudet tot Marijnissen, allemaal weten ze: om zelf elite te kunnen worden, moet er iets flink mis zijn met de zittende macht. Die faalt!

Volgens politicologen als Cas Mudde is de daaruit volgende tegenstelling tussen de elite en 'het volk' een belangrijk uitgangspunt van het populisme. De 'populist' werpt zich daarbij onomwonden op als buitenstaander en vertegenwoordiger van dat volk. Samen tegen die verderfelijke elite die hen steeds maar weer in de steek laat. Overigens niet om de elite af te schaffen, maar om die - zoals Thierry Baudet het zegt - 'te vervangen en te verslaan'.

'Only I can fix it'

Daardoor is inmiddels bijna iedere premierskandidaat op zijn minst een beetje populistisch. Zittende premiers benadrukken dat zij tenminste iets 'doen' voor het volk, hun tegenstanders zeggen dat ze het verkeerde 'doen'. Maar alllemaal zeggen ze dat er (nog) te weinig is 'gedaan' en dat zij 'dat' met steun van de kiezer anders zullen gaan 'doen'. De middenklasse, de 'hardwerkende', 'normale' of 'gewone' Nederlander moet worden gered.

Ze moeten ook, want de concurrentie is moordend. Er zijn veel andere politici die de middenklasse aan het redden waren, zijn of gaan redden, de kiezers zijn sinds de ontzuiling veranderd in wispelturige consumenten en oude volkspartijen kwijnen weg als vertrouwde warenhuizen. Om dáár als kandidaat-premier nog tussen te komen is het innemen van wat Trump-elixer ('Only I can fix it') misschien wel bittere noodzaak.

Geloofwaardig

Na de Schoo-lezing van maandag kreeg Wopke Hoekstra vragen uit de zaal. Één man merkte scherp op dat het verhaal van Hoekstra erg leek op eerdere Schoo-lezingen, zoals die van Edith Schippers en Sybrand Buma. Kennelijk was er sindsdien nog steeds (te) weinig veranderd. Waarom zou Hoekstra dan wel slagen om het schip te keren, waar dat zoveel anderen niet is gelukt? Geen makkelijke vraag.

Daar zit ook het probleem bij dat kampioenschap. Als politici zich verkieslijker maken door te herhalen dat er te weinig is gedaan voor de middenklasse, dan gelooft die middenklasse op een bepaald moment ook niet meer dan hen ooit nog recht gedaan is. Dan wordt het vertrouwen in de politiek als geheel ondermijnd omdat politici het vertrouwen willen winnen voor zichzelf. Misschien zou het goed zijn als politici zich wat vaker onderscheiden door de vraag van die ene man te beantwoorden, voordat ze zich opwerpen als kampioen van de middenklasse.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.