'Rikko’s 3000 kruizen en onze collectieve schuld'

Wat wil die Rikko doen dan? Hij wil op 4 mei op het Rembrandtplein in Amsterdam 3000 papieren kruisen installeren. Rikko wil Nederland daarmee dwingen tijdens dodenherdenking ook stil te staan bij de slachtoffers ‘die wij bedoeld of onbedoeld, zelf maken’. Rikko duidt dan voornamelijk op de bootvluchtelingen op en rond de Middellandse zee, die het afgelopen jaar weer bij duizenden de oversteek waagden en die oversteek niet zelden met de dood moesten bekopen. De schuld van het Rijke Westen, aldus de Amsterdamse dominee.

Niet iedereen is blij met deze moreel-ludieke actie op het Rembrandtplein. Sommigen vinden het op zich een goede actie – aandacht vragen voor de gruwelijke kanten van wat eufemistisch ‘de vluchtelingencrisis’ wordt genoemd – maar vinden het moment van 4 mei precies verkeerd gekozen. ‘Doe het op een andere dag,’ bijten ze hem goedbedoeld toe. Maar dat zou ik laf vinden: als je een punt wil maken dat ‘wij’ niet moeten doen alsof we louter aan de goede kant van de geschiedenis staan, dan kan het op geen andere datum.

'Het zit hem in het woordje 'wij'

Toch zint mij die hele actie van Rikko ook niet helemaal. En dat zit ‘m in het woordje ‘wij’. Ik geloof dat woord niet. Rikko zegt: ‘wij hebben schuld aan die slachtoffers op de Middellandse zee’. Maar ik kan het niet helemaal voorkomen te denken dat Rikko niet in de eerste plaats aan hemzelf denkt, maar aan anderen, aan politici en opiniemakers, aan generaals en ambtenaren. Natuurlijk zegt Rikko ‘wij’ – hij weet als geen ander wat politieke correctheid is – maar hij bedoelt ‘jullie’. Rikko is anders: hij verzint om de haverklap ludieke acties, zoals ‘we gaan ze halen’: niet dat er één vluchteling minder om verzuipt, maar je geweten is in één keer schoon en zuiver als een lam gewassen in het bloed van de zoveelste verlosser.

'Wij erven deze wereld'

Maar aan de andere kant legt Rikko wel de vinger op een andere zere plek. En ik moet daarbij denken aan het ouderwetse begrip ‘erfzonde’. Natuurlijk: erfzonde had ooit te maken met seks en kinderen krijgen. Erfzonde hebben we in verlicht-progressief christelijk Nederland al lang ten grave gedragen. Maar graag zou ik het begrip even afstoffen. Erfzonde betekent dat je ‘zonden’ kan ‘overerven’ van je voorouders. En dat is precies het geval. Wij erven deze wereld – en alles wat er goed en fout aan is – van onze ouders die dezelfde wereld weer hebben gekregen van hun ouders.

Wij danken aan oma en opa’s generatie onze verzorgingsstaat, maar ook de kernraketten in Washington, Moskou en Pjongjang. We erven de geneugten van de verbrandingsmotor, maar ook de bijbehorende milieuschade en afhankelijkheid van derderangs bananenrepublieken in het Midden-Oosten. Dezelfde republieken die nu en masse worden verlaten door diezelfde vluchtelingen die verzuipen voor de kust van Fort Europa. Zo wrang loopt de geschiedenis.

Dus misschien heeft Rikko best wel gelijk met zijn 3000 kruizen op 4 mei. Ik steun hem in ieder geval. Als het christendom ergens goed voor is, is het vermorzelen van onze zelfingenomenheid, het versplinteren van ons moreel gelijk en het voortdurend aanklagen van het onrecht overal in de wereld.

Go, Rikko. En vloek er ook eentje voor mij!

Frank Bosman is commentator bij Dit is de Dag