Is Jan Roos een liberaal?

Jan volgde de colleges met grote belangstelling. In de pauze of na het college stelde hij vaak vragen. Intelligente vragen. Met zijn denkraam is niets mis.

Uiteindelijk won de humor van de academie. Hij ging werken bij BNR en werd daar een gevierd columnist. Vervolgens stapte hij over naar Powned waar hij menig Kamerlid de stuipen op het lijf jaagde. Met het Oekraïne referendum vestigde hij zijn naam. De stap naar de politiek was slechts een kwestie van tijd.

De partij die Jan koos, Voor Nederland (VNL), zegt zelf te kiezen voor het klassieke liberalisme. Op het eerste gezicht lijkt VNL met haar pleidooi voor een kleinere overheid en lagere belastingen bij die stroming goed te passen. Klassieke liberalen als John Locke en Adam Smith nemen het individu immers als uitgangspunt en kiezen voor een kleine overheid die privaat eigendom beschermt en slechts optreedt als de rechten van het individu geschonden worden.

Het probleem is echter dat Locke en Smith niet zoveel zouden weten aan te vangen met het immigratie standpunt van VNL. In hun tijd speelde grootschalige immigratie immers nog geen grote rol, hoewel er een intensief verkeer bestond tussen de Europese staten. Smith zou echter in onze tijd ongetwijfeld op de bres springen voor vrijheid van personenverkeer omdat de zegeningen van arbeidsspecialisatie er nauw mee samenhangen.

Wie gaat de bejaarden helpen?

VNL kiest voor kansrijke immigratie. Dat is een legitieme positie maar roept wel de vraag op wie in het sterk vergrijzende Europa eigenlijk alle bejaarden gaat helpen. De hulp die de ene door een rollator ondersteunde grijsaard aan zijn collega in een rolstoel kan bieden is immers beperkt.

Ook het EU-standpunt van VNL doet een liberaal zijn wenkbrauwen fronsen. Elke liberaal heeft een bloedhekel aan onnodige bureaucratie maar in Brussel zijn niet meer ambtenaren te vinden dan in de stad Den Haag. Dat zou VNL toch positief moeten stemmen.

Daar komt nog bij dat VNL-Kamerleden ook heel goed zouden kunnen begrijpen dat het in een wereld waarin alles met alles samenhangt, niet gaat om soevereiniteit maar om invloed. VNL wil dat Nederland weer soeverein wordt, maar hoe gaan wij dan onze export naar onze belangrijkste handelspartners veilig stellen? Voor een liberaal is mondiale vrijhandel de beste optie maar als dat niet lukt is een Europese gemeenschappelijke markt een goede second best.

In de VS was president Reagan altijd voor vrijhandel, immigratie en de NAVO. Trump kiest juist voor het tegenovergestelde: protectionisme, sluiten van grenzen en hij flirt ook nog eens met Poetin. In de VS vrezen velen dat die Reagan traditie nooit meer terug komt. Zeker als Clinton slechts met een kleine marge van Trump wint zal Donald zijn verlies wijten aan de kritiek uit de oude Reagan school. Een dergelijke dolkstootlegende staat borg voor jarenlange ruzies.

Matrozenpetje af

In Europa barst het tegenwoordig ook van de populistische partijen die grenzen willen sluiten, zich tegen vrijhandel verzetten en de verzorgingsstaat overeind willen houden. Deze policy mix blijkt electoraal heel goed te scoren. Zal VNL als een klassieke liberale partij de electorale verleiding kunnen weerstaan om niet mee te gaan huilen in het kamp tegen vrijhandel en immigratie?

Ik ben er niet gerust op. Juist nu links en rechts zich verenigt in de strijd tegen bijvoorbeeld het handelsverdrag TTIP zou Jan zomaar zijn matrozenpet af kunnen zetten.

We zullen zien.

Arend Jan Boekestijn is docent Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht en commentator voor Dit is de Dag op NPO Radio 1