De Vijfde Macht

Haagse journalisten moeten oppassen dat ze zo in hun controlerende rol gaan geloven dat ze zelf politicus gaan spelen. Zo neemt De Telegraaf steevast de front runner op links op de korrel. Maar het gebeurt ook subtieler dan dat. Terwijl andere kranten het hadden over de leegte van Rutte, koos De Volkskrant er in 2013 heel nadrukkelijk voor om de visie van de premier te roemen. Het doel leek: vaker VVD-bewindspersonen te spreken krijgen. En er zijn nog legio voorbeelden om eens een andere column mee te vullen.

Gekleurde opinies

Maar journalisten moeten nog voor een andere valkuil waken. Vlak voor de verkiezingen staan er ook opiniemakers op die schijnbaar neutrale verhalen vertellen en zo de verkiezingen beïnvloeden. De opvallendste speler in deze campagne, tot nu toe: Barbara Baarsma. Econoom, zeker, maar ook in dienst van de Rabobank. Tijdens deze campagne agendeerde zij de nadelen van een Nexit, een systeem met meer flexcontracten en hield zij in De Wereld Draait Door een hartstochtelijk pleidooi voor meer positivisme. Dat staat haar vrij, maar toen zij afgelopen zondag als een soort scheidsrechter Jesse Klaver de maat mocht nemen in Buitenhof - overigens een interessante clash van liberaal met links - bekroop me het gevoel dat Baarsma alles bij elkaar behoorlijk wat invloed heeft op deze campagne. Ontstaat hier een Vijfde Macht?

Toegang tot de media

Want die bijdragen aan het debat zijn natuurlijk prima, maar wat het ingewikkeld maakt, is de toegang tot de media. Baarsma is nog kroonlid bij de SER, maar door haar baan bij Rabobank is zij een minder neutrale econoom dan toen ze voor onderzoeksbureau SEO werkte. De media zijn haar blijven bellen en zij kiest er nu nadrukkelijk voor een liberale stem te zijn in het verkiezingsdebat. Ook fijn voor haar huidige baas. Ze is trouwens echt niet de enige. Zo moet ik - op mijn eigen bescheiden schaal - zelf ook balanceren tussen mijn dagelijks werk (campaigner voor eerlijke en duurzame handel) en mijn politiek commentaar (op Radio 1). Ik sprak met de redactie af dat ik in mijn politiek commentaar niet praat over zaken die direct raken aan de campagne die ik voer. Met die wetenschap nodig ik u uit om mij wel te zien voor wat ik ben: een commentator met een verleden in de politiek en een heden in de belangenbehartiging.

Lobby en invloed

Er zijn nog andere verschijningsvormen van die Vijfde Macht. Zo warmt VNO-NCW in deze campagne een plan op voor een groen investeringsfonds. Ook bemoeit deze werkgeverskoepel zich vast met de portefeuilleverdeling in een nieuw kabinet. In 2012 voerde vakbond FNV heel expliciet campagne tegen vijf partijen. Dat zijn allemaal hele duidelijke stellingnames en die mogen omdat het belangenclubs zijn die politieke partijen en kiezers proberen te beïnvloeden. Maar omdat er vaak kandidaat-Kamerleden met een (recent) verleden bij deze organisaties op de loonlijst staan, of in de Eerste Kamer zitten, is het altijd een beetje oppassen geblazen met dit soort oproepen. Zowel voor de zender als de ontvanger.

Nog een klus erbij voor journalisten en kiezers

Journalisten zijn dus niet te benijden. Als Vierde Macht hebben ze er nog een macht bij om te controleren: de Vijfde Macht. Die gewoon in hun kaartenbakken zit en in verkiezingstijd graag zal doen of ze belangenvrij is. En reken maar dat campagneteams deze dragers van gratis zendtijd bellen als De Partij in de problemen komt. Dus hou ze in de gaten als kiezer: de experts die in deze weken stelling nemen. Wees gezond kritisch op hun boodschappen en oproepen. De Vijfde Macht moves in mysterious ways.

En ik beloof: ik neem niet op, als ik gebeld word.