De onwaarheid spreken, heet vanaf nu 'een Markje'

We weten allen zo’n beetje de contouren, we leven op golven van selectieve verontwaardiging en soms enige boosheid, maar het fijne? Neen dus. Veel is hear-say en de algemene indruk is lange tijd geweest (en is nog) dat in bepaalde sporten 'gebruik' heel gewoon was. En omdat het gewoon was, gebeurde het. Als je er met betrokkenen over sprak dan wist je ook dat er gelogen werd in het antwoord. Dat was (en is) standaard.

Duizenden sporters spraken de waarheid niet

Zonder de betrokkenen als onmensen te duiden, maar wat deden Ben Johnson, Michael Boogerd, Ria Salman, tientallen Bulgaarse gewichtheffers, Laurent Jalabert, zo soms een voetballer, Erik de Bruin, een treinlading aan Russen en Oost-Duitsers, Sammy Sosa, soms een compleet peloton aan Tour de France-renners, tennisspeelsters, honkbalwerpers, Carl Lewis, Jeroen Blijlevens en waarschijnlijk honderden of tienduizenden sporters meer? Ze logen. Ze spraken de waarheid niet en velen kwamen ermee weg.

Sommigen kwamen in de rebound terug naar een podium waar ze naakt op gingen staan en riepen: "Ik heb ooit gelogen, het was waar, ik nam verboden middelen." Steven de Jongh kreeg ruim applaus omdat hij het open en luid deed: hem werd meteen alles vergeven. De daad kwam als eerlijk over.

Rolf Sørensen, in het doping-kritische Denemarken, gebruikte een 'live' televisie-uitzending om fluitend, een uur later, als herboren door zijn land te kunnen lopen. Afgelopen week kreeg Karsten Kroon bij ons geen pek en veren, maar veel meer begrip van de toehoorder en toeschouwer.

Karsten Kroon

Ergens las ik dat dit misschien de aanzet zou moeten zijn voor die velen die nog niet bekend hebben. Kijk eens naar Kroon: hij bekent en blijft rustig; het wordt geen opvoering van weer een stukje. Hij werd nu vooral geafficheerd als 'kind van zijn (wieler)tijd', waar we nu, zo lijkt het, meer van zeggen te snappen en weten, of in ieder geval meer begrip voor hebben dan in het nabije verleden.

Natuurlijk zal het putje van de kwetsers in de sociale media nog even gilwolkjes veroorzaken, maar je mag toch rustig zeggen dat Kroon er behoorlijk goed van afgekomen is, daar waar zijn (verre) voorgangers in het riool werden gegooid, gevierendeeld, geschorst en hun menswaardigheid werd ontnomen door de rest van de maatschappij waar men, blijkbaar, nog niet doorhad hoe het systeem werkelijk werkte.

'Ik ben nog nooit positief bevonden'

Liegen was normaal en geaccepteerd. Het volgde op verboden zaken en een prachtig voorbeeld was altijd de profwielrenner Jeroen Blijlevens die als antwoord op de vraag of hij weleens verboden middelen had genomen, steevast tegen al zijn vragenstellers zei: "Ik ben nog nooit positief bevonden." Dan keek hij de vragensteller met brutale ogen aan en had hij zijn waarheid verklaard en kon hij zich omdraaien.

De beroemde D-vraag stellen heeft decennialang standgehouden. Ja, ik deed het ook, omdat het, zo leek het, het enige was dat in bijvoorbeeld de atletiek- en wielerwereld was dat een journalist kon doen. Via laboratoria en sportbobo’s kwam een mens geen stap verder en (niet alleen voor mij) voor velen in het vak was de vraag dan: "Heb je welees...?" Waardoor de leugen was geboren.

Achteraf bezien is dat een stomme, niet ter zake vraag, die (in die tijd) echter toch gesteld werd. Lance Armstrong en Michael Boogerd hebben zich er, tegenover mij, ettelijke malen met een knallende leugen mee kunnen redden. Ontkennen, liegen, blijven liegen en ten slotte, na jaren, een mea culpa… Door de knieën gaan en ieder op zijn of haar manier toegeven, een snufje berouw of nauwelijks spijt tonen en hopen dat de inboedel (lees het verdiende geld) nog een beetje gered kon worden.

Het gemak van de leugen

Op enig moment begreep ik het hele tableau. Ik had begrip voor al die sporters die, eigenlijk best eenvoudig, met de verklaring kwamen: "Ik moest wel om de anderen te kunnen bijhouden." Ik begreep van wielrenners die gepasseerd werden door mannen die een jaar eerder nog in twee pelotons achter hen reden dat er van tactiek veranderd moest worden, maar waar ik toen tegenaan botste was het enorme gemak waarmee er gelogen werd. En waarmee men doorging en doorging.

De leugen was de nieuwe waarheid. Marion Jones huilde waar we allemaal bijstonden, Lance Armstrong koos voor een protserig wereldtoneel, Maria Sharapova veinsde onwetendheid, Laurent Jalabert zei er niets van te snappen en zichzelf 'schoon' te verklaren, terwijl die werkelijkheid toch echt anders was, en Mark McGuire, de homerun-kampioen in de MLB, zette een groot hek om zijn huis en bleef jaren binnen.

En de tijd heelde alle, zo niet vele, wonden. Boosdoeners kregen weer baantjes in hun eigen, oude metier, het televisie-podium bij grote wielerkoersen werd, zoals bijna altijd, bevolkt door vele vroegere overtreders en iedere ochtend kwam de zon weer op en iedere avond ging die weer onder.

Boogerd of Rutte?

Terug naar die avond in Amsterdam. Op enig moment, na wat geping-pong tussen publiek en mij zelve op het toneel, vroeg ik, letterlijk: "Wie denkt u dat er in het afgelopen jaar meer gelogen heeft: Michael Boogerd of Mark Rutte?" Er volgde een besmuikt gelach en iemand riep: "Dat is geen eerlijke vraag."

Bij hand opsteken en na heel wat geruis in de zaal bleek dat 98 proent van de aanwezigen voor Mark Rutte hadden gekozen. Een paar VVD-ers keken de andere kant op of begrepen de vraag niet. Een ander riep ook nog: "Maar Rutte is een politicus en dat zijn we zo gewend… Boogerd is een sportman en daar wil je dat niet van weten."

De afgelopen week heb ik met stijgende verbazing de toneelstukken van onze premier en die Kwiebus naast hem zitten bekijken. Ja, liegen is Ruttes tweede naam geworden. Liegen en het weglachen van die leugen en hij komt ermee weg. Hij overwint stormen en hoge zeeën omdat hij verrekte handig is en ons allen heel goed bespeelt. Met behulp van vriendjes en politiek gelijkgestemden laveert hij langs werkelijkheid en onwaarheid en krijgt nog overal de handen op elkaar.

De leugen als politiek wapen

Hij jokt, hij liegt, hij speelt toneel, hij verdraait vele waarheden en doet dat allemaal om ons land te redden. Ieder mens, zo heb ik weleens gelezen, liegt gemiddeld tweemaal per dag. Mark Rutte rijdt in de kopgroep van alle leugenaars. Hij is die slanke, goed gebekte kampioen van de leugen om bestwil. Hij heeft het uitgevonden en heeft de leugen omgebouwd tot politiek wapen.

Op de achtergrond roept iemand: "Mark, waar blijven die 1000 euro?" en elders zegt iemand met trieste stem: "Hé Mark, is die onderste steen van de MH17 al boven?" Een wetenschapper zegt: "Op de vraag of het liegen bij hem stupiditeit of kwaadwillendheid betekent, is het moeilijk antwoord geven." Mark Rutte lacht hard en zegt letterlijk: "Liegen is af en toe noodzakelijk."

Op dat gezegde zijn vele, vele andere wereldburgers, kampioenen, harde werkers, ondernemers, kerkvaders, filmsterren, eenvoudige arbeiders en u en ik keihard afgerekend. Overigens is "ik lieg nooit" de eerste grote leugen op dees aarde.

Over Mart Smeets

Mart Smeets is radio- en televisiepresentator, journalist en sportcommentator. Iedere zaterdag beschouwt hij voor EenVandaag gebeurtenissen en verhalen uit de sportweek, en zaken die daar aan verwant zijn.