Britse oorlogstaal, dat is echt even schrikken

"Gibraltar, de enige plek in Europa waar apen in het wild voorkomen. Die hebben tijdens de evolutie even niet opgelet en zijn aap gebleven. Verder is de rots Engels. En de Engelsen geloven dat, zolang die apen erop zitten, de rots ook Engels blijft. Doet de laatste aap het licht uit. Dan gaat het fout. Dan vallen de Spanjaarden aan. En dat geloven die Engelsen. Dat is een mythe. Dus de apen worden beschermd! Beschermd! Beschermd!"

Bizar genoeg zit Jekkers er niet ver naast. En nog vreemder is ’t dat zijn opmerking in 2017 een onaangename actualiteit lijkt te krijgen. Niet dat de ‘kudde uitgezakte apen’ – Jekkers wederom – aan het uitsterven is, maar omdat voor het eerste sinds de Tweede Wereldoorlog dreigende taal uit Londen te horen is. Dreigende taal over een oorlog in West-Europa. Niet tussen verschillende volkeren in het oude communistische Europa binnen een desintegrerende staat (Joegoslavië). Niet tussen oude Sovjet-satellietstaten en hun oude protector (Oekraïne en Rusland). Maar Engeland tegen Spanje. Land tegen land.

Akkoord, de soep wordt niet zo heet gegeten als ie wordt opgediend. En Downing Street heeft zelf nog geen oorlogstaal uitgeslagen. Maar het scheelt niet veel. Afgelopen weekend verzekerde Michael Howard (foto), oud-partijleider van de Conservatieven in het Verenigd Koninkrijk, dat premier Theresa May (ook een conservatief) bereid zou zijn to go to war om de Engelse belangen in Spanje te verdedigen. Howard gebruikte een omineuze analogie: de Falklandoorlog. In 1982 vocht Engeland onder leiding van (ook conservatief) Margaret Thatcher een oorlog uit met Argentinië over de controle van het eilandenrijk. Thatcher won. En May zal precies hetzelfde doen voor Gibraltar, aldus Howard.

Schokkend

Ik vind het van een schokkende samenloop van omstandigheden dat Engeland nu net het land moet zijn dat deze (voorzichtige) oorlogstaal laat horen, bijna op hetzelfde moment dat Theresa May de Brexit in een officiële uittredingsprocedure in gang heeft gezet. Engeland wil de Europese Unie verlaten, die decennia geleden is opgericht op de rokende puinhopen van het oude Europa, precies om dit te voorkomen: nooit meer oorlog. En op het moment dat het Verenigde Koninkrijk uit het EU wil stappen, lijkt het bereid te zijn een nieuwe Europese oorlog te riskeren voor een stukje land aan de Middellandse zee van nog geen 17 vierkante kilometer.

Er lijkt sprake van een domino-effect. We weten dat de Schotten vorige week aangekondigd hebben om – opnieuw – het volk te laten stemmen over een uittreding uit hun eigen Verenigd Koninkrijk. We hebben ook gehoord dat May de Schotten geen toestemming geeft voor een – tweede – onafhankelijksheidsreferendum. De Schotten zetten echter door, tegen de wil van Londen in. En de vraag is of May uiteindelijk om de Schotse wil heen kan zonder een gewapend conflict te riskeren. En laten we nu niet net doen alsof Engeland daar ‘te netjes’ voor zou zijn, gezien hun nog maar recentelijk opgehouden politieke – en militaire! – bemoeienis met Noord-Ierland.

Londen is de gebeten hond in Europa. Lijdend aan het lost empire syndroom pogen de Engelsen hun gevoel van soevereiniteit terug te kopen door uit de Europese Unie te stappen. Tegelijkertijd hebben ze rottigheid in alle uithoeken van hun verkruimelde empire: gedoe met Spanje over Gibraltar, gedoe met de Schotten over onafhankelijkheid, en het zal niet lang meer duren voordat Engeland ook moet gaan onderhandelen met een zelfbewuste Ierse republiek, die gaarne haar oude grondgebied in het noorden terug zal eisen van de Engelse veroveraars.

Gewriemel

De echte vraag die achter al dit gewriemel schuil gaat, is van een nog grotere orde. Zijn ‘wij’, als postmoderne Europeanen, nog bereid om nog ergens oorlog over te voeren? En dan heb ik het niet over vredesoperaties onder VN-mandaat, dan heb ik niet over proxy-oorlogen in het Midden Oosten. Nee, over full-fledged war tussen Europese staten met potentieel miljoenen slachtoffers aan beide zijden. Nee toch. Ik kan het niet geloven. Ik heb nooit oorlog meegemaakt. Zelfs mijn ouders hebben de oorlog niet meer meegemaakt. En mijn oorlogsvoerende grootouders zijn al lang overleden.

We hebben toch met elkaar afgesproken dat ‘we’ nooit meer oorlog zouden voeren? Was dat niet precies de reden van de oprichting van de Europese Unie? Misschien zijn we de afgelopen decennia, gek gemaakt door populisten en Blut und Boden krassende conservatieve politici, niet vergeten wat de eigenlijk reden van ‘die logge molog’ was? Nooit meer oorlog. De Europese grondwet was een ramp. Het Oekraïneverdrag dom om (onder andere) geopolitieke redenen. En het ambtenarenapparaat inclusief de reguliere verhuizing tussen Brussel en Straatsburg is natuurlijk voer voor cabaretiers.

Maar toch. De oorlogstaal van de Britten laat mijn inziens toch zeer duidelijk zien wat we zouden verliezen als de Europese Unie uiteen zou vallen. Laten we hopen dat Gibraltar vooral toch niet een nieuw Sarajevo gaat worden.

Frank G. Bosman is cultuur-theoloog en commentator bij Dit is de Dag