CBS: 'Psst, politici: de inkomens stagneren'

Politiek watcher Sywert van Lynden bespreekt wekelijks met Jurjen van den Bergh in het programma De Nieuws BV wat er schuil gaat achter een Kamervraag. Dat leidt tot een uitgebreide correspondentie tussen de beide heren.

Hi Jurjen,

Eenzijdige informatie en macht: dat is een recept voor ongelukken. In je vorige column hekelde je politici die wetenschap maar een beetje gebruiken zoals het ze uitkomt. Afgelopen weken hebben we het in veel items langs zien komen. Van zorgrapporten (Erasmus Universiteit) die ingezet worden voor de lobby van Amerikaanse farmaceuten. En de belangen van de NAM die gediend worden via economen in het wetenschappelijke blad ESB. Of het politieke gehakketak over TNO-onderzoek over de auto in binnensteden tussen GroenLinks en VVD.

Maar als ik naar de Verenigde Staten kijk, ben ik dolgelukkig met de Nederlandse politiek waar nog wordt gestreden om wat de feiten zóuden zijn.

Je spreekt je afkeer uit van politici die eenzijdig citeren en je luistert dus liever naar wetenschappers die met elkaar in debat gaan. Wat is er gebeurd met mijn geliefde politieke junkie van de maand? Trouwens, nog gefeliciteerd met het binnenslepen van die titel!
Wetenschappers leveren naakte feiten. De politiek moet ze ordenen en afwegen. Dat maakt politieke debatten juist zo fascinerend. Mits je ze goed voert natuurlijk. Misschien moeten we het nieuwe boek The 10 Principles for Free Speech van Timothy Garton Ash door de brievenbussen op het Binnenhof mikken.

Veranderende rol CBS

Ik ben er wel van overtuigd dat maatschappelijke debatten beter worden als wetenschappers zich daar actief in mengen. Dat heeft ook het CBS door. De rekenmeesters leveren niet langer sec de statistiek die iedereen kan gebruiken, maar duiden deze ook als grondstof voor het politieke debat.

Deze week hadden jij en ik het op de radio over de ontevredenheid van ouderen over de politiek. In 2019 is de helft van Nederland en bijna tweederde van de kiezers ouder dan 50. Dat zijn in meerderheid ontevreden kiezers. Een groeimarkt voor de partij van Henk Krol. Die het overigens in stilte weer steeds beter doet. Na zijn eerdere politieke bijna-doodervaring staat 50Plus op een handvol zetels in de peilingen. Veel ouderen voelen zich afgeschreven en gepakt. Ze vrezen achteruitgang in welvaart en beginnen zich te roeren.

Hoofdeconoom Van Mulligen (CBS) kwam deze week met interessante data. Tussen 1996 en 2015 nam het reëel beschikbaar inkomen (de koopkracht) van burgers toe met 72,4%, de inflatie met 45%. Het verschil, ruim 25%, is de toegenomen welvaart de afgelopen twintig jaar. Het CBS kwam wel met een grote ‘maar’. Die stijging vond namelijk vrijwel geheel plaats tussen 1996 en 2001. Daarna kwam de klad erin. Al vijftien jaar neemt het beschikbare inkomen van mensen grosso modo niet meer toe.

Minder koopkracht: meer boze burgers

Wat een verschil met de Hosanna-persberichten op Prinsjesdag de afgelopen vijftien jaar. Aan de hand van de heilige koopkrachtplaatjes was het jaar na jaar rozengeur en maneschijn, of slechts voorzichtig waarschuwend. Wat valt dat nu tegen. Het biedt een mogelijke verklaring voor de boosheid bij de burger. De opmars van Fortuyn, en daarmee de opstand tegen het establishment, begon in 2001. In dezelfde periode stagneerde de stijging van de koopkracht. De jaren waarin het verschil op z’n grootst was, piekten partijen als de PVV en 50Plus.

Voor ouderen geldt dit nog nog heviger. Zij zijn de afgelopen tien jaar ongeveer 5% aan welvaart kwijtgeraakt. Pensioenen worden al jaren niet meer gecorrigeerd voor inflatie en dat zal volgens pensioenfonds ABP ook de komende tien jaar niet gebeuren. Het CPB voorspelt tot 2021 stabiele economische groei, maar stagnerende inkomens voor ouderen. Dit terwijl de kosten voor mensen met een pensioen juist toenemen: eigen bijdrages in de zorg gaan omhoog, toeslagen en aanvullende pensioenen omlaag.

Magere jaren

Burgers ervaren dus al vijftien jaar toenemende schaarste: ze moeten ‘meer’ doen van ‘minder’. Terwijl de overheidsinkomsten en winsten van bedrijven groeien. Dat kweekt jaloezie en rancune.

Benieuwd hoe politici deze duiding van het CBS gaan gebruiken tijdens de debatten in aanloop naar Prinsjesdag. De coalitie kan claimen dat ze in 2015 met deze trend gebroken heeft door een flinke lastenverlichting. Misschien, Jurjen, moeten we preventief wetenschappers uitnodigen om deel te nemen aan Prinsjesdag. Dan kunnen ze mooi het structurele verschil blootleggen tussen wat politici zeggen en wat ze doen. Goed plan?

Tot snel!

Sywert