Colombia bewijst: een referendum kan louterend werken

Logisch natuurlijk, want de laatste volksraadplegingen bleken allemaal verkeerd uit te pakken, voor diezelfde elite. Het Britse volk stemt om uit de Europese Unie te stappen. Het Nederlandse volk verwerpt het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne. En nog iets eerder stemde datzelfde volk ook al tegen de Europese grondwet. Zelfs verkiezingen lijken zich niet meer te houden aan de wil van de elite, zo bewees de overwinning van outsider Trump in Amerika.

Columnisten en opinieleiders houden vol dat wellicht het einde van de wereld nog niet in zicht is, maar louter en alleen omdat diezelfde elite zo snel mogelijk die verfoeide referenda zal afschaffen. Uiteraard bij gebrek aan de mogelijkheid om verkiezingen überhaupt af te schaffen. Want het blijft lastig: het volk met zijn eigen willetje.

Tegelijkertijd bewijst de praktijk van deze week dat referenda zuiverend kunnen werken, ook als dat eerst niet zo leek. Deze week werd namelijk bekend dat de Colombiaanse president Juan Manuel Santos een nieuw vredesakkoord met de FARC rebellen heeft gesloten. Een eerste versie werd zes weken geleden weggestemd door de Colombianen, een aanfluiting voor de president die nota bene de Nobelprijs van de Vrede had gekregen voor zijn moeite.

Prullenbak

De Colombianen stemden het verdrag de prullenbak in omdat de regering te veel concessies had gedaan aan de rebellen. Miljoenen burgers dragen de wonden van decennialange terreur in hun hart en in hun geest. Zij vonden het onverdraaglijk dat de voormalige rebellen zonder al teveel te hoeven vrezen voor juridische consequenties ‘gewoon’ aan politiek en maatschappij konden mee gaan doen. En terecht, lijkt me.

Nu ligt er een nieuw akkoord. Weliswaar worden de rebellen nog steeds beschermd door het verdrag, maar wel moeten ze al hun bezittingen opgeven. De opbrengst ervan wordt aan de slachtoffers geschonken. En de FARC krijgt minder financiële steun voor de transitie van rebellenleger naar politieke partij. Zo blijkt dat dankzij het massale verzet van het Colombiaanse volk, de regering gedwongen werd opnieuw naar een genomen besluit te kijken. En ondanks alle zwartkijkers die ons voorspelden dat het geweld weer zou oplaaien, is er een (voor de slachtoffers althans) betere regeling getroffen. En dat biedt hoop.

Brexit toch een goed idee...

Misschien blijkt over maanden (of jaren) wel dat de Brexit een goed idee was. Misschien niet doordat het Verenigd Koninkrijk de Unie echt gaat verlaten (ik zie het er uiteindelijk niet van komen), maar wel omdat de druk van de dreigende Britse uittreding een heel politiek proces in gang gezet gaat worden. Misschien krijgen we een EU 2.0 dankzij de Brexit, met een veel lossere, maar sneller opererende volkenbond.

En dichter bij huis: misschien leidt het afschieten van het Oekraïneverdrag door het Nederlandse volk wel tot een nieuw (en beter) verdrag met dat land. En misschien, heel misschien, blijkt Trump wel een hele goede acteur te zijn, die gewonnen heeft met zijn rol als schurk, maar in de praktijk wijzer is dan iedereen denkt.

Met andere woorden. Het tweede akkoord tussen Colombia en de FARC, dat overigens niet nogmaals aan het volk zal worden voorgelegd, laat de positieve kant zien van referenda. Ook van referenda waarin ‘het volk’ zich niet gedraagt als van hen verwacht wordt. Colombia heeft nu een beter akkoord dan voor het referendum. Ook al dacht de wereld daar eerst anders over. Eens zien wat voor een prachtige lente we dadelijk gaan krijgen.

Frank G. Bosman is cultuurtheoloog en commentator bij Dit is de Dag