Akerboom, directeur-generaal AIVD: 'Toenemende kwetsbaarheid vereist nauwere samenwerking van inlichtingendiensten'

"We moeten ons echt realiseren hoe kwetsbaar we zijn", zo duidt Akerboom de veiligheidssituatie in Nederland momenteel. De diversiteit aan dreigingen is enorm toegenomen. Zo blijft de jihadistische dreiging groot, is er sprake van opkomst van extreemrechts en anti-institutioneel terrorisme, oorlogen in Gaza en Oekraïne en niet te vergeten spionage en cyberdreiging uit landen als China en Iran. "De komende vijf jaar zullen we het voor onze kiezen krijgen, ik merk nu al dat we overstromen met tal van onderwerpen, het legt een enorm beslag op onze medewerkers", aldus Akerboom.

Grijze zone tussen oorlog en vrede

In het bijzonder waarschuwt Akerboom voor de sluipende tactieken van landen als Rusland en China. "Ten opzichte van Rusland moeten we ons realiseren dat we leven in een grijze zone tussen oorlog en vrede." De AIVD ziet dat het conflict door Rusland steeds meer wordt uitgevochten in dat tussengebied. "Ze zijn steeds meer bereid om risico's te nemen en in hun acties de grens van sabotage over gaan." Zo maakte de MIVD in april dit jaar nog bekend dat Rusland achter een hack zat bij een Nederlandse publieksvoorziening. De sabotage-campagne van Rusland wordt Europa breed uitgevoerd en omvat onder andere aanslagen op DHL vrachtvliegtuigen en een verijdelde moordaanslag op de CEO van de Duitse wapenfabrikant Rheinmetall.

"Dan merk je hoe kwetsbaar onze op efficiency gerichte samenleving is", aldus Akerboom. "Landen als Rusland en China leiden hele universiteiten op om hier actief te worden, onze hele samenleving moet zich realiseren: we moeten onze kwetsbaarheid verminderen."

Akerboom heeft grote zorgen over de asymmetrie tussen Nederland en grootmachten als China. "Het zijn autocratieën die relatief makkelijk in staat zijn om te schakelen naar een oorlogseconomie, en zelfs de bevolking een ander narratief aan te leren. Wij willen niet worden wie wij bestrijden, maar we moeten wel naar een ander veiligheidsconcept."

Samenwerking cruciaal

Hoofdzaak is volgens het hoofd van de AIVD een nauwe samenwerking tussen inlichtingendiensten, zowel nationaal als internationaal, vooral binnen Europa. Nationaal is de samenwerking al in gang gezet tussen de AIVD en de militaire inlichtingendienst MIVD. "Het is nu moeilijk om te zien waar een dreiging vandaag komt, en of die op onze militairen of onze samenleving gericht is. Daarom zijn we al voor 60 à 70 procent geïntegreerd. En dat proces zetten we voort", aldus Akerboom.

Internationaal ligt samenwerken ingewikkelder, maar het is een noodzakelijke voorwaarde om de dreigingen te onderkennen. Waar de diensten momenteel nog één op één samenwerken, zal dat de komende jaren moeten veranderen. "We zullen echt met meerdere diensten tegelijk moeten gaan samenwerken, het werk verdelen en inlichtingen uitwisselen, iets waar de Russen en Chinezen een ontzettende hekel aan hebben." Europa zal zich ook op dit gebied moeten verenigingen stelt Akerboom. "Je ziet aan de activiteiten van de Russen dat ze constant proberen Europa en de NAVO te ondermijnen." Europa moet juist als geheel sterker worden, zo stelt Akerboom, om zich weerbaar op te kunnen stellen in een rap veranderende wereldorde, ook weer ten opzichte van de VS.

Samenwerking, maar met kritische houding

Wat de Verenigde Staten en Israël betreft, kijkt de AIVD kritisch naar de huidige samenwerking. "Wij zijn natuurlijk een apolitieke dienst en we hebben goede operationele banden, maar we kijken wel degelijk naar wat er met onze inlichtingen wordt gedaan." En zo stelt Akerboom dat 'er natuurlijk niet ongebreideld mee gepolitiseerd of getarget kan worden'.

De AIVD houdt in de gaten wat er in de wereld gebeurt en ook naar de diensten die daarbij betrokken zijn, aldus Akerboom. "De dienst moet wel met iedereen praten, maar de dienst heeft geen vrienden. De dienst heeft partners en de dienst redeneert vanuit het belang van veiligheid en niet vanuit politiek belang. Want je wil niet als dienst bijdragen aan juist de verkeerde dingen." En daarom, aldus Akerboom, kijkt de AIVD scherp naar iedereen met wie wordt samengewerkt.

Pointer, zaterdag 9 augustus om 14:00 uur bij KRO-NCRV op NPO Radio 1.