'Opnieuw investeren in deze chemische wapencapaciteiten is teken dat dreiging toeneemt'

Het gebruik van chemische wapens is verboden. Van der Meer: "Rusland heeft twee verhalen, enerzijds het verhaal dat ze zich houden aan de internationale regels, daarom ontkennen ze het gebruik van de wapens. Het andere verhaal is dat ze de rechtsorde weldegelijk aan het aanvallen zijn en ook ondermijnen. Ze geven het signaal dat de rechtsorde niet op hen van toepassing is en dat de internationale rechtsorde machteloos staat." Correspondent Geert Groot-Koerkamp voegt eraan toe dat Rusland de beschuldigingen ook nog eens omdraait. "Vorig jaar is Rusland ook al door de VS beschuldigd van het gebruik van chloorpicrine, toen reageerden ze verontwaardigd en beschuldigden ze juist Oekraïne van de inzet van die wapens. Nu herhaalde de woordvoerster van Buitenlandse Zaken, Maria Zakharova, diezelfde beschuldiging aan het adres van Oekraïne." Rusland beweert de laatste chemische wapens in 2017 te hebben vernietigd, maar de voorraden zijn dus toch nog niet op. Er is nog geen reactie vanuit het Kremlin op de beschuldiging.

Loopgraven

Chloorpicrine is een sterke stof die bij hoge concentraties in afgesloten ruimtes dodelijk is. In de Eerste Wereldoorlog werd het gas gebruikt in de loopgraven om soldaten te dwingen die te verlaten en het veld in te sturen waar ze kwetsbaar zijn voor de vijand. Van der Meer: "De chemische wapens kunnen daar een doorbraak forceren. Ze zijn zwaarder dan de lucht, dus die zakken in de loopgraven waardoor soldaten worden gedwongen om een gasmasker te dragen, wat meteen effect heeft op hun effectiviteit. Ook legt het extra druk op de gezondheidszorg aan het front." De Ruslandcorrespondent ziet wat de impact van de stof in de oorlog vandaag de dag is: "Nu betekent het dat ze het veld in moeten gaan, en daarmee een makkelijke prooi zijn voor de rondvliegende drones." De drone-aanvallen worden ook met de dag heviger. "De afgelopen nacht zagen we naar verluidt de zwaarste drone-aanval tot nu toe, dat ging om meer dan 500 drones die doelen troffen in en rondom Kyiv." Oekraïne blijft ook drones naar Rusland sturen, maar op een kleinere schaal.

Toenemende dreiging

Het gebruik van de chemische wapens is niet nieuw, maar wat voor de onderzoeker aan de Universiteit Leiden opviel, was dat volgens de laatste berichten Rusland ook opnieuw investeert in de wapens en dat er ook nieuwe wetenschappers worden aangetrokken. De details hiervan zijn niet bekend, maar het impliceert dat Rusland het gebruik van chemische wapens ziet als een manier om de oorlog te doen escaleren "Dat is voor mij een teken dat de dreiging niet weg is, maar zelfs toeneemt. Misschien zijn ze het ook wel aan het uitbreiden, je kunt denken aan tactische innovaties en nieuwe wapens die ontwikkeld worden," aldus Van der Meer. Volgens haar heeft Rusland twee verhalen, aan de ene kant wil het geloofwaardigheid uitstralen naar de landen die zich zorgen maken over de chemische wapens en aan de andere kant stuurt Rusland signalen naar hun bondgenoten dat zij de leider zijn op het gebied van chemische wapens. Van der Meer: "Ze geven daarmee het signaal: 'Wij kunnen een nieuwe rechtsorde scheppen met z'n allen.' Dat verhaal moet je tussen de regels door lezen."

BRICS-landen?

Rusland tegenhouden is lastig, zegt Van der Meer. Het OPCW en de VN kunnen invloed uitoefenen en sancties opleggen, maar ze denkt niet dat Rusland zich daar wat van gaat aantrekken. Via de bondgenoten van Rusland een chemische wapenwedloop stoppen, lijkt haar nog een reële optie. "Misschien kunnen de bondgenoten van Rusland die geen chemische wapens willen gebruiken, druk uitoefenen, zoals de BRICS-landen." Daar vallen Brazilië, India, China en Zuid-Afrika onder, naast Rusland. "Als voor hen een grens wordt overschreden wat betreft chemische wapens, dan kunnen ze wellicht beter druk uitoefenen dan een land als Nederland."