Onderwijs in Finland en Estland, kunnen we wel wat van ze leren?

Journalist Luuk Ex gaat op bezoek in de beide landen. Samen met zijn broer, leraar Erik Ex, maakt hij een reis van Finland naar Singapore. In een oud Volkswagenbusje bezoeken ze verschillende landen om te bekijken hoe het onderwijs daar werkt. In Estland en Finland bezochten ze zo'n vijftien basisscholen, middelbare scholen en universiteiten en spraken ze met leerlingen, docenten en onderwijsonderzoekers op zoek naar goed onderwijs.

In Helsinki blijken ze niet de enige te zijn. Er worden complete onderwijsreizen georganiseerd. Sommige bureaus hebben zich erin gespecialiseerd. Japanners, Pakistanen, Roemenen en Hongaren trekken langs verschillende scholen in Finland. Allemaal zien ze andere dingen. De Pakistaan roemt het feit dat er geen muur om de school staat, de Japanner vindt het bijzonder dat de leerlingen ook op de gang aan het werk kan. Allemaal hopen ze het geheim mee naar huis te kunnen nemen. In vergelijking met het Nederlandse systeem valt het op dat Finse leraren een kwartier pauze hebben tussen iedere les. Verder lijken Finse kinderen opvallend hoge cijfers te krijgen. De Finse docenten maken toetsen bewust heel makkelijk. Zou dat het dan kunnen zijn?

In Estland scoren ze sinds kort gemiddeld hoger dan Finland. Aan de Universiteit van Tallinn horen de broers echter dat niet iedereen daar even tevreden mee is. Terwijl de minister van Onderwijs dweept met de resultaten, zegt men aan de universiteit dat al dat harde werk het welzijn van de leerlingen wel eens in de weg kan zitten. En er zijn inderdaad aanwijzingen die dat suggereren. Er is onderzoek dat erop wijst dat de Finse en Estse leerlingen minder gelukkig zijn op school dan het Europese gemiddelde. De Esten willen graag wat van hun schoolprestaties inleveren, als ze daar gelukkigere leerlingen voor terugkrijgen.

Erik merkt op dat de meeste Finnen en Esten een onderwijsopvatting hebben die op die van hem lijkt. Naast de ontwikkeling van schoolse vaardigheden en kennis staat daarin de ontwikkeling van persoonlijkheid en burgerschap centraal. Hoe dit ingevuld zou moeten worden, is sterk cultureel bepaald.

Maar dat betekent niet dat we niet kunnen leren van de Finnen en de Esten. Vergelijkend warenonderzoek doen is altijd zinvol, zolang het maar niet gedachteloos kopiëren is.

De Finse onderwijsonderzoeker Pasi Sahlberg stelt zelfs dat het Finse onderwijs veel van zijn succes te danken heeft aan Nederlandse onderwijsinnovatie. Het Nederlandse onderwijs krijgt het al decennia voor elkaar redelijk hoge leerlingprestaties te combineren met een fijn leerklimaat en gelukkige leerlingen. Uit sommig onderzoek blijken zelfs de gelukkigste leerlingen ter wereld uit Nederland te komen. Zouden de Japanners, Pakistanen, Roemenen en Hongaren niet eigenlijk ergens anders op bezoek moeten gaan?