Psychiater luidt noodklok: '1 op de 3 jongeren heeft psychische problemen, er is écht iets mis'

De meest voorkomende problemen zijn angst, depressie, verslaving en ADHD, vertelt Hoenders, die zijn cijfers baseert op een onderzoek van het Trimbos-instituut uit 2022. Er zijn veel mensen in behandeling bij psychologen en psychiaters en er staan er nog veel op de wachtlijst. Kwade tongen beweren dat de toename vooral komt omdat steeds meer klachten worden voorzien van een stickertje. De DSM – de gids waarin alle mentale ziekten staan – wordt steeds dikker. "Dit is voor een deel wel de verklaring", zegt Hoenders, maar volgens hem is het echt niet het hele verhaal.

Leefstijl

Hoenders denkt dat de toename van de klachten komt door onze leefstijl. "We zijn veel bezig met wat wij in de psychiatrie 'lagere orde-beloningen' noemen. We kennen dat in de volksmond als dopamine: een stofje dat vrijkomt op het moment dat we een prettige prikkel krijgen. Een kick, een bevrediging die we al krijgen van acties van minimale moeite zonder enige betekenis. Een berichtje op Instagram, een druk op de knop om iets te bestellen.”

Ook de voedingsindustrie is hierop ingericht, vertelt hij. "Er is heel veel bewerkt voedsel. Het geeft je meteen een prikkel: ha, lekker, ik wil meer." Tegenwoordig eten we 30 keer zoveel suiker als 300 jaar geleden, vertelt hij.

De tegenhanger dopamine is 'de hogere orde-bevrediging', zegt Hoenders. "Dat je voelt: ah, fijn, het is goed zo. Ik heb voldoening, verzadiging, en ik hoef niet meer. Ik ben betrokken bij de maatschappij, ik draag iets bij. Dat is een ander systeem." Dit systeem aanboren kost moeite en dat zijn we niet meer gewend, aldus Hoenders.

Ook denkt hij dat eenzaamheid een grote rol speelt. "1 op de 3 jongeren is eenzaam. Dat is heel ongezond." Maar ook een gebrek aan zingeving. "We zien een sterk verband tussen life purpose, een doel in je leven, en overleving. Voor sommige mensen is dat religieus, voor sommigen iets anders, maar het lijkt voor mensen goed te zijn om hier mee bezig te zijn. Vroeger gingen we naar de kerk. We hebben de saamhorigheid met het religieuze badwater laten weglopen."

Oplossing: een nieuwe saamhorigheid

Een oplossing vinden is lastig, denkt Hoenders, maar hij voelt er wel wat voor om een soort psychische tegenhanger van de GGD op te richten: een publieke GGZ. "Die moeten voorlichting geven hoe je met je leefstijl mentaal gezonder kunt zijn, dat je mensen aanbeveelt om elkaar steun te bieden, dat je online en offline community’s opricht waar mensen met ervaringsdeskundigheid elkaar adviezen kunnen geven." Hierdoor komen minder mensen in de gespecialiseerde GGZ terecht, hoopt Hoenders.

Ook scholen kunnen meedoen. "Ik had graag op school geleerd hoe je met emoties en stress omgaat. We leren feiten, terwijl emotionele vaardigheden veel bepalender zijn voor hoe gelukkig we zijn."