Geschiedenis
VPRO

'Een staatsgreep en Suriname: het leken onverenigbare begrippen'

foto: ANPfoto: ANP
  1. Nieuwschevron right
  2. 'Een staatsgreep en Suriname: het leken onverenigbare begrippen'

OVT-columnist John Jansen van Galen was veertig jaar geleden, in 1980, aanwezig in Suriname net nadat daar een staatsgreep was gepleegd. "Een staatsgreep, Suriname: het leken onverenigbare begrippen", vertelt de journalist. Hij bracht destijds verslag uit van de begindagen van Desi Bouterse. Zijn presidentschap werd een tijdperk van corruptie, dat nu - eindelijk - tot een einde lijkt te zijn gekomen.

De column van John Jansen van Galen

Eind februari 1980 zat ik in de vroege avond op het balkon van de YWCA aan de Herenstraat in Paramaribo. De straat was uitgestorven, want de avondklok was ingegaan. Ik had bij de Chinees op de hoek, Omu!, nog gauw even broodjes en bier gehaald, want de stad ging op slot. Opeens draaide een groene legertruck de straat in en naderde onder het eeuwenoude geboomte. In de laadbak jonge soldaten, tieners nog, hun Uzi’s waakzaam gericht op het balkon.

Ik had Paramaribo op een ingewikkelde manier bereikt. Ik was op de luchthaven van Fort de France na een wandelvakantie op Martinique en stond op het punt terug te vliegen naar Amsterdam, toen opeens mijn naam werd omgeroepen. Mijn chef in Amsterdam aan de lijn. Op goed geluk had hij het vliegveld maar geprobeerd. Ah mooi, daar ben je. Ga zo gauw mogelijk naar Suriname. Er is een staatsgreep gepleegd.

Staatsgreep, Suriname: het leken onverenigbare begrippen. Suriname was genoeglijk, een beetje sloom, een land van happy go lucky. Staatsgreep? Er te komen bleek lastiger dan gedacht. Er was geen rechtstreekse verbinding en de Johan Adolf Pengel luchthaven was inmiddels gesloten.

Via Curacao en Trinidad bereikte ik Cayenne, de hoofdstad van Frans Guyana. Een taxi bracht mij en een paar collega’s, ook benieuwd naar de staatsgreep, naar de grensrivier de Marowijne waar we met een korjaal overstaken naar Albina. We waren in Suriname en namen een 'wilde bus' naar de hoofdstad. Ik meteen naar de YWCA, pension voor christelijke jongedames, zij naar hotel Torarica, dat te duur was voor mijn opdrachtgevers, de Haagse Post en de VPRO.

Al die eerste middag werden we als journalisten opgetrommeld in de Memre Boekoe kazerne, genoemd naar het fort waar Boni, aanvoerder van weggelopen slaven, zich verschanste tegen koloniale troepen die hen weer in slavernij wilden brengen. Herinner je Boekoe! Bij de kazerne werden we geacht toe te zien hoe straatslijpers en ambtenaren die zich alleen om zeven uur even op hun werk vertoonden om daarna aan hun tweede baan te beginnen, op de grond liggend, met de karwats werden afgetuigd.

Dat had ons moeten waarschuwen voor wat komen ging. Er heerste nog een sfeer van ongewisheid rond de staatsgreep. Was die goed of slecht. De democratie was opzijgezet, maar misschien kwam nu ook een einde aan de lamlendigheid en de stagnatie, aan het partijpolitieke gekonkel, aan zeven-even-ambtenaren en aan de onveiligheid op straat. Jonge sergeants waren nu de baas en zwaaiden met wapens maar het had ook iets van padvinderij.

Verslaggever Jozef Slagveer ging langs de scholen en vroeg kinderen wat ze van de staatsgreep vonden. "Niet goed", zei een jongetje, "ze schieten mensen dood." Waarop Slagveer: "Maar ze schieten toch niet alle mensen dood?" Twee jaar later werd hij zelf door de militairen doodgeschoten.

In Nederland heerste twijfel. Jonge militairen, frisse wind, nieuwe bezems vegen schoon, geef ze een kans. Maar Joop den Uyl waarschuwde dat een staatsgreep besmettelijk is, wanneer de democratie opzij gezet is gebeurt dat telkens weer opnieuw. Wat heeft hij gelijk gekregen. Vijftien critici doodgeschoten waarvoor de hoofdverantwoordelijke pas 38 jaar later veroordeeld zou worden. Een regime van terreur en intimidatie, van narcoticasmokkel en corruptie, dat veertig jaar stand zou houden. We hadden het al kunnen weten toen ambtenaren en zwervers in hun blootje werden afgeranseld.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, abonneer je op de podcast, of volg het programma via Facebook en Twitter.

Ster advertentie
Ster advertentie