De opkomst en ondergang van de Free Record Shop: 'Andere platenzaken vonden het verschrikkelijk'

Hans Breukhoven

De Free Record Shop opende precies 54 jaar geleden, op 15 oktober 1971, in Schiedam. Oprichter Hans Breukhoven had toen net de vaste platenprijzen in Nederland doorbroken. "Hij verkocht platen goedkoper dan wie dan ook", zegt Da Silva. "Een LP kostte toen zo’n 20 á 21 gulden, maar bij Hans betaalde je maar 14,95. De andere platenzaken vond dat verschrikkelijk - die hielden zich aan de onderling afgesproken adviesprijs."

Breukhoven had het idee opgedaan in Amerika, waar hij vaak kwam dankzij zijn werk bij de Holland-Amerika Lijn. "Daar liep je winkels binnen als Sam Goody, waar platen voor een habbekrats lagen. Hans kocht er eerst eentje voor zichzelf, toen voor vrienden, en uiteindelijk dacht hij: laat ik er een zaak van maken."

Van kleine winkel naar groot imperium

In een paar jaar tijd groeide Free Record Shop uit tot een landelijke keten. Da Silva begon zelf bij een klassieke platenzaak in Rotterdam toen Breukhoven hem kwam opzoeken. "Hij vroeg: kan jij ook aan popmuziek komen? Ik had toevallig net een partij van Don McLean - American Pie. Die verkocht ik hem voor acht gulden. Hij zei: doe ze allemaal maar, driehonderd stuks. Ik kon het niet geloven, maar hij zei dat hij dat wel verkocht in één weekend."

Da Silva werd later hoofd inkoop bij de platenwinkels en zou uiteindelijk de wereld over reizen om nieuwe muziek te ontdekken. "Ik was vaak in Amerika, maar ook op Jamaica, om platen van Bob Marley te kopen. Ik kreeg daar zelfs twee mannen met machinegeweren mee om me te beschermen, omdat het er niet veilig was als witte man."

Bijzondere acties

De Free Record Shop stond bekend om bijzondere acties. "We hadden eens een brainstorm met Hans en onze marketingmanager", herinnert Da Silva zich. "Hans zei: mensen komen terug van vakantie met muntjes die ze toch niet meer gebruiken. Die liggen dan in de keukenla. Laten we daar iets mee doen." Zo ontstond de beroemde actie waarbij klanten hun buitenlandse kleingeld konden inleveren voor korting.

"Later breidden we dat uit met zegeltjes van tankstations", zegt Da Silva. In het begin kwam er veel weerstand van de tankstations: "Die gingen er van uit dat de helft van die zegeltjes toch nooit zou worden ingeleverd. Maar BP vond het uiteindelijk zo’n leuk idee dat ze met ons gingen samenwerken. Daar kwamen de 'Freebies' uit voort, en die naam bestaat nog steeds."

Een hitmachine

Free Record Shop speelde ook een rol in het groot maken van sommige hits. "Ik kwam vaak in Londen en daar hoorde ik bij een kleine winkel het nummer Cocaine in My Brain van Dillinger. Ik dacht meteen: dit is een hit", vertelt Da Silva. "Ik draaide het buiten op de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam. Mensen vonden het leuk, discotheken gingen het draaien, en toen pakte de radio het op. In korte tijd was het nummer één in Nederland."

Het einde van een tijdperk

Maar zelfs het meest herkenbare blauw-geel kon niet op tegen de komst van internet. Het eindige dankzij uiteindelijk door de komst van downloadbare muziek, vertelt Da Silva. "Daar viel qua prijs niet tegenop te vechten."

Hans Breukhoven overleed in 2017. "Ik denk nog elke dag aan hem", vertelt Da Silva tot slot.