Waarom graaft Cuijk de restanten van een Romeinse haven op?

"Het is een plek waar vrij intensief gewoond is vanaf 10.000 jaar geleden tot op heden. Met name Cuijk zelf is een heel belangrijk Romeins centrum geweest wat op veel mensen een aantrekkingskracht had."

Ceuclum

Cuijk was in de Romeinse tijd een zogeheten urbane nederzetting, vertelt Van Kampen: "Je hebt agrarische nederzettingen waar één of twee boerderijen stonden, maar Cuijk was meer een centrum met stenen gebouwen, tempels, dat soort dingen. Er liep ook een Romeinse weg door het centrum. Langs die handelsroute is het Romeinse Ceuclum ontstaan."

"Die tempels zijn niet meer zichtbaar, maar ze zijn wel opgegraven", vertelt Van Kampen, "Als je over de Maaskade loopt waar we nu dat onderzoek gaan doen, worden ze weer aangebracht in het stratenpatroon waar ze gevonden zijn."

Nu is het team bezig met het opgraven van een Romeinse aanlegplaats voor boten in de Maas: "Vanaf de kade zie je nu eigenlijk helemaal niks. Een meter of drie onder de waterspiegel zie je houten palen uitsteken. Die palen zelf gaan een meter of twee de grond in. Daartussen zit wat we noemen de vondst-laag."

Paardenmest en muntjes

"Dat is eigenlijk gewoon een laag afval, met paardenmest, scherven, leren schoenen, muntjes, van alles uit de late Romeinse tijd." Het meeste moet nog worden opgegraven, vertelt Van Kampen: "In het verleden is er in de buurt van Cuijk wat onderzoek geweest. Er lag een grote brug die is opgegraven. Dit stuk is toen blijven liggen en een Rijksmonument geworden."

"Nu blijkt met de veranderende waterstanden die er af en toe heel hard doorheenkomen, dat dat niet te behouden is. Daarom hebben we besloten om het toch op te graven omdat het anders voor altijd kwijtraakt", legt Van Kampen uit.

In de zomer duikt een groepje amateurarcheologen vaak naar de resten van de nederzetting, die nu nog onderwater liggen: "Tijdens de Vierdaagse duikt die groep daar altijd. Zij hebben de resten destijds ook ontdekt en monitoren de status."

Complexe opgraving

Maar dat betekent niet dat de gevonden spullen dan ook van die duikers zijn, legt van Kampen uit: "Alles wat gevonden wordt bij een opgraving, is eigendom van de Staat. Nadat het is opgegraven en geanalyseerd, wordt het bewaard in een provinciaal depot voor bodemvondsten, in dit geval in Noord-Brabant."

Het opduiken van de artefacten is volgens Van Kampen ingewikkeld: "Het monument was beschermd met een kleilaag en stenen, om te voorkomen dat het zou wegspoelen. Die is nu weggehaald. Vervolgens worden er palen om de laag heen gezet en wordt de hele laag in kaart gebracht. Al het materiaal wordt langzaam naar boven gezogen. Het materiaal wordt of gezeefd, of met de hand meegenomen, afhankelijk van de grootte. Dan kan het op de kant worden geanalyseerd."

Daarmee vernietig je dus wel de plek zelf. "Als je er damwanden omheen zou bouwen en je zou het droogleggen, rot het weg", legt Van Kampen uit. "Er komt dan heel veel zuurstof bij, waardoor het uiteindelijk vergaat. Omdat het altijd onderwater heeft gestaan, is ook het organische materiaal bewaard gebleven."