Gemeente schulden van gezinnen laten afkopen is 'uiteindelijk ook goedkoper voor het systeem'

In Roermond worden de komende twee jaar de schulden van zo'n 80 tot 100 gezinnen afgelost. Het geld dat met deze integrale aanpak wordt bespaard, komt in een fonds waarmee weer andere gezinnen geholpen kunnen worden. Daarmee verschilt dit initiatief van experimenten zoals die in Arnhem, waarbij de gemeente de schulden van ongeveer 50 bewoners in één keer heeft afgelost.

Om wat voor gezinnen met schulden gaat het?

Pieck legt uit dat het niet alleen om schulden gaat, maar dat deze gezinnen "meerdere problemen" ervaren. "Dan kan je denken aan een onstabiele woonplek en verslavingsproblematiek. Wat je ziet is dat schulden en aanpalende problematiek elkaar jarenlang in stand kan houden, zonder dat er een oplossing komt."

De gemeente Roermond zal zich focussen op "die andere problematiek", om mensen zo "veel sneller, beter en uiteindelijk ook goedkoper voor het systeem" te kunnen helpen, aldus Pieck. Schulden kosten de samenleving namelijk ontzettend veel geld.

Kosten voor de samenleving

Uit een berekening van de Hogeschool Utrecht in samenwerking met andere partijen bleek dat die opsomming neerkomt op 8,5 miljard euro. Dat is opgemaakt uit juridische kosten, schuldhulpverlening, rechters, maar ook de zorgkosten voor mensen in de schulden. "Als je het niet al zou doen voor de mensen zelf die in een uitzichtloze stressvolle situatie zitten, zou je het al moeten doen omdat het 8,5 miljard kost."

Gemiddelde schuld

De gemiddelde schuld bedraagt 30 duizend euro, heeft het NVVK berekend. Maar in een bijstandsgezin kan een schuld van duizend euro al "problematisch" worden. Zijn schuldeisers wel bereid om een schuld deels of geheel kwijt te schelden? Volgens Pieck wel, omdat die bedrijven ook veel tijd kwijt zijn aan dat ze terugkomen in hun systeem. Met de landelijke overheid en "heel commerciële" partijen ligt dat anders.

Toeslagenschandaal

Marcela raakte verstrikt in het Toeslagenschandaal en kreeg een brief dat ze binnen 24 maanden een bedrag van 68 duizend euro moest terugbetalen. Nadat ze had rondgebeld, bleek ze aangemerkt te zijn als fraudeur. Vervolgens werd haar toeslagen, elektra en water afgesloten. En dat terwijl ze ook twee kleine kindjes had. "Ik wist geen uitweg meer", zegt Marcela.

Marcela besloot om naar Spanje te vluchten en daar een leven op te bouwen, maar ook dat was lastig. Pas veel later kreeg Marcela te horen dat ze onterecht als fraudeur was bestempeld. "Mijn schulden zijn wel kwijtgescholden, maar ik ben nog niet daar waar ik wil zijn. En of ik daar überhaupt gaat komen, weet ik ook niet."

"De Toeslagenaffaire is een heel extreem geval met de meest krankzinnige bedragen die mensen ineens moesten betalen. En waarvan later bleek dat dat totaal onterecht was", reageert Pieck. Door schaamte en onduidelijkheid in het systeem kan het jaren duren voordat iemand zich meldt bij Schuldhulpverlening.

Traject

Bovendien wordt er in zo'n schuldhulpverleningstraject "vrij veel" van iemand gevraagd. Zo heeft iemand een stabiele woonplek nodig. Tegelijkertijd kun je een nieuwe stabiele woning niet aanvragen, omdát je schulden hebt. Daarom pleit Pieck ook voor aandacht hiervoor, omdat het sneller en anders kan.

Anders, beter, simpeler

Dit project van Kansfonds is er dus op gericht om schulden weg te nemen en juist op die manier kosten te besparen voor iedereen. Maar wezenlijk iets doen aan armoede kan alleen als de bijstandsuitkering en het minimumloon wordt verhoogd, zegt Pieck. "Het systeem van toeslagen werkt niet, is veel te bureaucratisch. Mensen worden in wantrouwen bejegend. Er zijn allerlei systemische ingewikkeldheden voor mensen die vanuit de bijstand naar werk willen", aldus Pieck. Het systeem zou "anders, beter, simpeler" moeten worden.