Wie was kunstenares Jacoba van Heemskerck?

"Eigenlijk zou ik Van Heemskerck meer de vrouwelijke Van Gogh noemen", zegt Paaschen, "Ze heeft heel veel met kleuren gedaan. Ze zou zeker in de voetsporen van Vincent van Gogh kunnen lopen. Dat zou prachtig zijn, dan kunnen we zeggen: 'Vincent en Theo' en 'Jacoba en Marie Tak van Poortvliet'."

Vrouwelijke kunstenaars begin 20e eeuw

Paaschen raakte op haar opleiding gefascineerd door Van Heemskerck: "Toen hoorde ik niets over vrouwelijke kunstenaars. Het eerste jaar leerde ik alleen over mannen. Ik dacht 'dat kan niet kloppen'. Toen kreeg ik het idee dat ik het zelf maar moest gaan doen. Dus ik ben afgestudeerd op Jacoba van Heemskerck."

"De periode van Kandinsky begin vorige eeuw heel fascinerend", vertelt Paaschen, "Het ontstaan van de abstracte kunst. Van Heemskerck had het als vrouw in die tijd erg moeilijk, maar ze had enorm veel idealen. Het was een tijd waarin vrouwen voorbestemd waren om te trouwen, echtgenote te worden en kinderen te krijgen. Niet om een vak uit te oefenen."

Van Heemskerk ontwikkelde zich tot expressionist. Ze schilderde veelal landschappen, bomen en zeilschepen, die steeds abstracter werden: "Ze gaf uiting aan haar gevoelens van wat zij zag. Ze was vooral erg gefascineerd door het Duitse kunst- en literaire tijdschrift Der Sturm van Herwarth Walden. Ze werd door hem uitgenodigd in Duitsland om mee te doen aan een enorme manifestatie."

'De meeste mannelijke kunstenaars vertrouw ik niet'

Die manifestatie, de Erster Deutscher Herbstsalon was een kunsttentoonstelling die in 1913 in Berlijn werd gehouden. "Daar zag Heemskerck voor het eerst dat vrouwen serieus mee mochten doen", zegt Paaschen, "Vrouwen maakten vernieuwende, spraakmakende kunst. Dat vond ze geweldig, want in Nederland schilderde vrouwen wel en kregen een professionele opleiding, maar meestal beperkten ze zich in het stilleven of een portret. Niet in de moderne hoek."

"Van Heemskerck zei ook: 'de meeste mannelijke kunstenaars vertrouw ik niet, want die kunnen het niet hebben wanneer een vrouw verder komt'." Van Heemskerck vertrouwde wel Marie Tak van Poortvliet. Dat werd ook haar geheime liefde: "Die relatie is ontstaan op de tennisbaan. Tak van Poortvliet kwam uit een aristocratische familie. Haar vader was een bekende minister en hij had een tennisbaan laten aanleggen voor zijn kinderen. Daar kwamen hun vrienden ook langs, waaronder Van Heemskerck."

"De twee vielen als een blok voor elkaar," vertelt Paaschen, "Toch is het hun hele leven geheim gebleven dat ze een relatie met elkaar hadden. Een homoseksuele relatie was in die tijd iets waar niet over gepraat werd. Haar zus woonde ook bij haar in. Dat maskeerde hun relatie ook."