'Hoogopgeleiden zitten meer in een bubbel dan laagopgeleiden'

'Je moet onderscheid maken tussen het vertrouwen in individuele politici of instituties op dit moment en het vertrouwen in het systeem als geheel,' legt Muis uit. 'De gemiddelde Nederlander ziet nu een rommeltje in de politiek, maar dat betekent niet dat men geen vertrouwen meer heeft in democratie. Iedereen wordt over het algemeen zelfs een beetje liberaler en progressiever.'

Polarisatiepaniek en gezonde polarisatie

Volgens Muis is het idee dat de samenleving steeds verder uit elkaar groeit grotendeels paniekzaaierij. Meningenpolarisatie is volgens haar niet echt toegenomen. Wat wél een lichte stijging kent, is affectieve polarisatie. 'Wij-zij denken, zij zijn ‘slecht’ en wij ‘goed’. Dat gaat meer over emotie dan over inhoud.'

Muis benadrukt ook dat polarisatie op zich niet per se slecht is. Een zekere mate van verdeeldheid is juist functioneel voor democratie, legt ze uit. Uit onderzoek van Marta Kołczyńska blijkt bijvoorbeeld dat in landen met een matige mate van polarisatie de politieke participatie vaak hoger is en discussies over beleidskeuzes diepgaander worden gevoerd. Het wordt pas problematisch als verschillen gemoraliseerd worden en mensen stoppen met luisteren naar elkaar.

Niet zonder risico’s

Muis ziet dat affectieve polarisatie vooral risicovol wordt als morele superioriteit de boventoon voert. Ze noemt voorbeelden van hoogopgeleide politici die weinig zicht hebben op de leefwereld van andere groepen, en andersom. Het wij-zij-denken neemt langzaam toe. Volgens Muis hebben we stereotype beelden van de ander in ons hoofd. 'Als je met mensen praat, merk je dat ze vaak veel genuanceerder zijn dan het beeld dat de media of politiek schetst.'

Onderzoek

In haar proefschrift Who are those People? Causes and Consequences of Polarization in the Schooled Society onderzocht Muis polarisatie in Nederland. Het proefschrift beslaat drie delen: polarisatie onder opleidingsgroepen, sociale identiteitsgroepen en geboortecohorten, en de relatie tussen polarisatie en democratie. Ze concludeert dat het individuele gevoel van erkenning binnen smalle sociale groepen, bijvoorbeeld hoogopgeleiden die zich onderscheiden voelen, de perceptie van polarisatie versterkt. Dit kan spanningen vergroten, ook al bestaan er relatief weinig meningsverschillen.

Muis concludeert dat de vraag 'Wie zijn die mensen?' , een quote van Sigrid Kaag over Forum voor Democratie, zowel een oorzaak als een gevolg is van de huidige polarisatie in Europa, maar dat het ook de sleutel tot een oplossing kan vormen wanneer deze uit nieuwsgierigheid wordt gesteld, en niet uit minachting.