Waarom lijkt het teruggeven van roofkunst zo lastig?

In Frankrijk geldt er een verbod op het vervreemden van kunstvoorwerpen in musea, dus iedere keer als een stuk roofkunst teruggegeven moet worden, moet daar een nieuwe wet voor worden aangenomen. In Nederland hebben we dit systeem niet, maar dat betekent niet dat het proces van het teruggeven van roofkunst daardoor altijd simpeler is.

De bekendste soorten roofkunst in Nederland zijn Nazi-roofkunst, Koloniale roofkunst en Hedendaagse roofkunst. De herkomst van kunstvoorwerpen is echter niet altijd te achterhalen, “maar het is ook een kwestie van definitie”, vertelt Campfens. Is iets alleen roofkunst als het in beslag werd genomen, of ook als het verkocht is onder dwang? En wat is dan precies dwang? Daarnaast spelen verschillende belangen. Het belang van families of gemeenschappen op teruggave, maar daartegenover het belang dat kunst vrij te zien is in een openbaar museum.

Musea worstelen met onderzoek herkomst

Bij musea heerst soms een mate van ongemak als het gaat om roofkunst, maar Campfens ziet ook veel energie om actie te ondernemen. “Als je weet dat vaak onduidelijk is hoe voorwerpen ooit zijn verkregen, dan is stap één om dat te gaan onderzoeken”, vertelt ze. Daar staat tegenover dat als musea hun kunst langs een roofkunst-meetlat moeten leggen, de kans bestaat dat ze veel stukken uit hun collectie verliezen. Het blijft een lastige kwestie, want musea worstelen met hoe je de herkomst onderzoekt en wat roofkunst precies is. En wie beslist wat de meetlat is?

Campfens ziet ook heil in creatieve oplossingen voor het roofkunstvraagstuk. “Je zou eigenlijk een roulerende wereldcollectie moeten hebben, die aandoet in alle landen waar geen universele musea zijn”, zegt ze. Zeker gezien het belang van culturele diversiteit; kinderen moeten in contact kunnen komen met hun eigen cultuur maar het zou mooi zijn als dat breder is.

Luister het volledige gesprek terug in de podcast.