Annet Schaap wint Woutertje Pieterse Prijs voor haar debuut Lampje

Boekenfanaat Schaap komt uit een familie van 'leesfanaten' en vond het als kind al fijn zich te verliezen in andere werelden. Werelden met 'problemen, gedoe, doodgaan en erg-heid'. "Als het een goed boek is, laat het je problemen hebben en daar uitkomen. Of niet. Daar leer je van, daar word je groter van." Precies zo’n boek wilde Schaap met Lampje schrijven. Volgens de lezers is dat geweldig goed gelukt: "Als kind kon ik mij op een bepaalde manier verliezen in een boek. Dat was zo fijn. Zo kan ik niet meer lezen. Met Lampje kon ik het weer."

Hoe overleef ik-reeks

Veel lezers kennen Schaap van haar illustraties voor de serie Hoe overleef ik van Francine Oomen of de Superjuffie-reeks van Janneke Schotveld. Twintig jaar geleden bleek zij zelf ook schrijfambities te hebben. "Toen ik op een gegeven moment was gevraagd om een keer wat te schrijven, toen ontplofte het echt in mijn leven: Dit is echt heel erg wat ik eigenlijk wil." Haar talent kwam toen niet goed uit de verf: "Ik moest eerst vijftig worden. Ik had een hele hoge lat en heel weinig zelfvertrouwen."

'Zo bijzonder ben je niet'

Schaap komt uit een familie van dominees en kreeg het vertellen van verhalen met de paplepel ingegoten. Haar opa schreef prachtige verhalen voor de diensten in de Amsterdamse Spuikerk, waar ook veel kunstenaars naartoe kwamen. Hij had een diep ontzag voor 'echte kunstenaars' en dit respect is altijd blijven meeklinken: "Dat is niet iets wat je zomaar kan doen", kreeg zij te horen. "Doe maar gewoon. Zo bijzonder ben je niet."

Een beetje schuilen achter schrijvers

Omdat van huis uit de lat zo hoog lag, koos Schaap voor het vak van illustrator. Dan hoefde ze niet bij nul te beginnen. "Het vel is niet helemaal wit. Er staat al iets. Ik hoefde alleen maar wat aan te vullen. Ik ben echt heel bang altijd geweest voor kritiek en meningen. Dan kon ik een beetje achter die schrijvers schuilen."

Met een camper door Amerika

Dankzij de serie Hoe overleef ik was Annet Schaap eventjes heel rijk en dat bood haar de mogelijkheid om op 44-jarige leeftijd met haar kersverse Canadese man en hun jonge kind met een camper door Amerika te trekken. Onderweg zag ze op een schiereilandje een vuurtoren met een huisje ernaast. Zo ontstond Lampje. "Ik heb haar niet bedacht. Zij is eigenlijk de stem die zomaar komt. Zij hoort bij die vuurtoren. Zij is dat wat in mij zomaar is."

Vuurtorenwachter met drankprobleem

En zo werd Lampje de dochter van een vuurtorenwachter met een drankprobleem en één been. Terwijl Lampje doet wat zij moet doen, treurt haar vader om zijn overleden vrouw. Lampje is een realistisch sprookje over dapper zijn en meer durven dan je denkt, waarin de lezer elementen uit De kleine zeemeermin zal herkennen.

Verwantschap met een zeemeerjongen

Lampje is een stoer en koppig meisje, heel erg 'rechtdoor'. Ze lijkt daarin op Schaap zelf, maar die voelt zich vooral verwant met zeemeerjongen ('vis') Edward. "Lampje is datgene wat ik sowieso al ben, waar ik niet zo heel erg over na hoef te denken. Ik heb heel erg de neiging om me te verstoppen, om heel zwarte gedachten te hebben, net als hij. Misschien was Edward daarom wel het aller moeilijkste om over te schrijven."

Niet erg om het niet te weten

"Wat ik het meest heb geleerd, ook met Lampje, is dat het niet heel erg is om het nog niet te weten." Bij Lampje had ze een begin en een eind, maar het duurde lang voordat het midden was ingevuld. "Nog niet hoeven weten wat je nog niet weet, dat kan ik beter dan vroeger. Het is niet erg om het niet te weten."

Het verhaal koos haar

Francine Oomen, met wie Schaap decennialang samenwerkte, wist van haar schrijfambities. "Ik heb altijd geroepen: Doe het. Jij kan het. Ik denk dat je het heel snel herkent als je zelf schrijver bent. Dat iemand schrijver is in zijn ziel. Op het moment dat ik mee mocht beginnen te lezen in het embryonale stadium van Lampje, zag ik het meteen. Lampje is een instant-klassieker. Het is ontzettend authentiek. Het sprookje koos haar. Het verhaal koos haar. De stemmen kozen haar. Lampje koos haar. En zij durfde het aan. Ik denk dat dit de echte Annet is."

Schrijven als Annet Schaap

Schaap zou heel graag nog een paar boeken schrijven. "Ik wist toen ik Lampje begon niet precies wat ik deed en dat weet ik eigenlijk nog steeds niet. Er is een vonk nodig die helder is en waarvan ik denk: Dit moet het zijn. Nu zijn er wel kleine lampjes en er is licht en schaduw, maar zo zeker weet ik het niet op het moment. Ik hoop heel erg dat het wat helderder gaat worden als het wat rustiger gaat worden in mijn leven."

Hoe meer superlatieven er worden gebruikt hoe meer Schaap denkt: "Oh mijn god. Het moet natuurlijk minstens zo goed zijn en hoe deed ik dat nou? Alsof ik denk: ik zou willen dat ik het zo zou kunnen als die Annet Schaap. Maar dat is niet zomaar voor het grijpen.”

Terugluisteren

Luister de uitzending van Kunststof van 20 december 2017 terug.

Meer over Annet Schaap

Lampje is een (voorlees)boek voor kinderen van ca. 10-12 jaar (en natuurlijk voor grote mensen). Het boek verscheen bij uitgeverij Querido op 24 maart 2017. Op de website van Annet Schaap vind je meer over de schrijfster.