Rob Hornstra staat op zwarte lijst Rusland: 'Ik beschouw uitsluiting als compliment'

Sotsji

Hornstra was al een tijd afgestudeerd en had meerdere fotoprojecten geschoten in Rusland, toen in 2007 de Olympische Spelen toegekend werden aan havenstad Sotsji. "Toen belde Arnold van Bruggen mij op en zei: 'Dit is wel een heel rare keuze, zullen we hier iets mee doen?' Dat was een gouden greep, want óf de Spelen zouden voor een positieve verandering zorgen en de belofte van Rusland op democratisering uit laten komen, óf Rusland zou de richting op gaan waar ze nu zitten: een meer autoritair regime dat steeds strakker de touwtjes aanhaalt", vertelt de fotograaf.

De schrijver en fotograaf wilden vervolgens zo snel mogelijk naar Sotsji toe, ook om de Russische overheid voor zijn: "Wij begonnen met dit project in 2009 en hadden het idee dat, naarmate de Spelen dichterbij zouden komen, niemand meer een serieus verhaal over die regio zou kunnen maken. Wij moesten dit dus al van tevoren doen. Zodoende hebben wij vijf jaar rondgereisd in de Noord-Kaukasus en rond Sotsji zelf, wat een toeristische badplaats is voor Russen."

Noord-Kaukasus

De verhalen die Hornstra en Van Bruggen maakten, bundelden zij in een atlas: The Sochi Project: An Atlas and Tourism in the Caucasus. "Al de verhalen die wij in dat gebied maakten, zijn samengekomen in een atlas. Aan het einde van die periode van vijf jaar werkten we vooral in de Noord-Kaukasus. Daar zijn de Russen niet echt happig op de blik van buitenstaanders, of überhaupt van journalisten. Omdat wij daar verhalen maakten die zij niet vonden kunnen, zijn we om de haverklap gearresteerd en vastgezet. Dat telde op tot uiteindelijk gezegd werd: 'Je mag het land niet meer in.'"

Zwarte lijst

Dat de fotograaf nu op de zwarte lijst staat voor visa naar Rusland, wekt bij hem wisselende gevoelens op, vertelt hij: ”Persoonlijk mis ik Rusland heel erg. Ik hou heel erg van het land en de mentaliteit van Russen. Daarnaast vind ik het visueel ook een heel mooi land om te zijn als fotograaf. Ik voel me daar heel erg thuis. Ik denk dat iedereen die veel in Rusland is geweest Rusland op een gegeven moment ook mist.”

“De andere kant van het verhaal is dat we die uitsluiting ook als een compliment beschouwden. Dat betekent dat we onderwerpen hebben aangeraakt die niet de bedoeling zijn. Die hebben we aan het licht gebracht. Wat we zagen tijdens de Olympische Spelen, was dat geen enkel medium in de wereld nog dat soort kritische verhalen kon brengen. Want het gebied waar wij die verhalen brachten, de Noord-Kaukasus, was helemaal afgesloten voor buitenlanders vanaf een halfjaar voor de Spelen. Ze vonden ons gewoon heel lastig en ik denk dat dat een compliment is voor de journalist.”