Syrië een jaar na de val van Assad-regime: 'De realiteit klopt aan de deur'

"Nu zijn ze weer even blij, mensen vieren dat ze een jaar geleden verlost zijn van die verschrikkelijke dictator," begint de arabist. Ze vervolgt: "Maar de realiteit klopt wel aan de deur." Bashar al-Assad is nu een jaar weg uit Syrië. Hij volgde in 2000 zijn vader op, Hafiz al-Assad. Die was sinds 1971 aan de macht in het land. Op 8 december 2024 meldde het rebellenleger dat Damascus was bevrijd en dat Assad naar Rusland was gevlucht. Vandaag wordt de bevrijding gevierd in Syrië, maar er wordt ook angstig vooruitgekeken naar de toekomst.

Obstakels

Stienen vindt het nog een beetje vroeg om te kijken naar wat de nieuwe Syrische overheid in een jaar tijd bereikt heeft, maar wat sterk naar voren komt, is de betrokkenheid van de Syriërs zelf. "Mensen staan er echt klaar voor." Ze is ook realistisch, want de economie is verwoest, instituties zijn nog niet klaar om de bevolking te helpen en veel misdaden die zijn gepleegd tijdens het Assad-regime zijn nog niet bestraft. "De overgangsregering van al-Sharaa kan nog helemaal niet toekomen aan de wensen en verlangens van de mensen." Syrische president Ahmed al-Sharaa probeert wel het land weer op te bouwen. Zo ging hij in november naar het Witte Huis om afspraken te maken over de steun van de VS aan Syrië. Syrië ondertekende toen ook een verklaring om zich aan te sluiten bij de internationale coalitie tegen terreurbeweging IS. Echter, gelden de economische sancties van de VS nog steeds voor Syrië. "Er is nog steeds veel wantrouwen tegenover al-Sharaa. volgens sommigen is hij een voormalig jihadist." De Golfstaten staan klaar om te investeren in het land, maar wachten daarmee tot de sancties zijn opgeheven.

Armoede en bescherming

Een ander probleem is dat instituties, zoals gemeenten, nog niet klaar zijn om de bevolking te helpen. Dat zag Stienen toen ze er langsging: "Er was bijna nog geen stoel om op te zitten, geen paperclips... Eigenlijk alles wat je nodig hebt voor bureaucratie was er niet. Laat staan nog elektriciteit." Daarnaast zijn veel Syriërs ook nog bang, in dit eerste jaar na de val van Assad zijn er gewelddadige moorden geweest in het land. Zo werden in maart de alawieten aangevallen aan de kust van Syrië en in juli vielen doden in Zuid-Syrië onder de druzen. De overheid heeft niet ingegrepen: "Mensen denken: 'Waarom beschermen ze ons niet?' Er is nog steeds straffeloosheid." Ook voor de daden die gepleegd zijn door Assads troepen.

Rol Nederland

Stienen heeft veel vertrouwen in de Syriërs dat ze hun land weer zullen opbouwen. "Er zijn wel commissies opgericht om aan de slag te gaan met die verzoening, maar er is geen geld en mankracht." Een aantal Europese landen geeft Syrische vluchtelingen geld als ze vrijwillig terugkeren naar huis. In Nederland krijgt een volwassen Syriër 5000 euro en een minderjarig kind krijgt 2500 euro. Maar alleen naar de terugkeer van Syriërs kijken, is niet genoeg zegt de oud-diplomate. "Laat Syriërs terugkeren zonder dat ze hun verblijfsvergunning verliezen. Want als je een tijdelijke verblijfsvergunning hebt als Syriër en teruggaat naar dat land, dan mag je niet weer naar Nederland. Mensen kiezen dan toch liever het zekere voor het onzekere."