Hoe de zorg onze gezondheidsproblemen in stand houdt: 'De focus ligt verkeerd'

'Zorg richt zich te veel op reparatie'

Voormalig plastisch chirurg Van de Graaf ziet dat de zorg gericht is op repareren in plaats van voorkomen. "Als iemand longkanker heeft, help je die natuurlijk zo goed mogelijk. Maar ik merk vaak dat niet eens de vraag wordt gesteld: wilt u met dat roken doorgaan of wilt u stoppen? Die gedragsvraag komt bijna nooit op tafel."

Volgens hem zouden we juist moeten voorkomen dat mensen in de spreekkamer terechtkomen. "De meeste patiënten zitten daar door roken, alcohol, junkfood, te weinig beweging en dat scherm dat we constant in onze handen hebben. Als we die vijf gedragingen zouden verminderen, kon je een groot deel van de ziekenhuizen sluiten."

Paradox

Van de Graaf pleit ervoor dat artsen niet alleen klachten verhelpen, maar ook helpen bij gedragsverandering. "Als iemand klachten heeft door roken, en je haalt die klachten direct weg met een pufje, dan neemt de druk om te stoppen af. Dan help je iemand eigenlijk niet écht."

Hij noemt het een paradox: "We hebben de zorg nodig om uit de zorg te blijven. We consumeren niet alleen ongezond eten of alcohol, maar ook zorg. Dat systeem houdt zichzelf in stand."

'De verkeerde kant op beloond'

Een belangrijke oorzaak ligt volgens Van de Graaf in hoe het zorgsysteem is ingericht. "Je wordt goed betaald voor het repareren van de gevolgen van ongezond gedrag", zegt hij. "Toen ik in de plastische chirurgie werkte, verdiende ik veel geld. Maak je dan de overstap naar de verslavingszorg, dan wordt je inkomen gehalveerd. En wil je nog meer mensen helpen - niet alleen met de klassieke verslavingen, maar ook met obesitas of roken - dan word je eigenlijk een soort leefstijlcoachachtige arts, en dan krijg je een paar tientjes voor de hulp."

Volgens hem zouden de middelen rondom plastisch chirurgie veel effectiever kunnen worden ingezet. "Geef mij en wat collega’s het geld dat nu naar maagverkleiningen, afvalmedicatie en buikwandcorrecties gaat - dan kunnen wij heel veel mensen helpen om gezonder te gaan leven."

Van de Graaf schetst hoe het systeem eruit zou kunnen zien: "Als we drieduizend mensen hebben zoals ik, met een team eromheen, dan kun je een groot deel van de cardiologen, longartsen, internisten en oncologen wegbezuinigen. Dat is een transitie van twintig tot dertig jaar, maar dan verander je echt iets."

'We moeten uit die comfort-loop'

Toch is dat een lange adem, erkent hij. Politici denken in termijnen van vier jaar, niet van dertig, ziet hij ook. "We zitten muurvast in ongezond leven en comfort. We willen niets meer voelen en niets meer hoeven doen."

In andere landen, zoals Finland, ziet hij hoopvolle voorbeelden. "Daar investeren ze regionaal in preventie, met geldstromen die gezond gedrag belonen. Wij moeten dat ook doen, maar dan op onze eigen manier."

Van de Graaf ziet al dat er iets begint te schuiven. "Allerlei mensen die eigenlijk met één been al uit de reguliere 'reparatiezorg' zijn, laten zich omscholen tot leefstijlcoach. Of ze beginnen klinieken voor preventieve medische onderzoeken en koppelen daar coaching aan. Of je hebt natuurlijk scan clinics, dat soort dingen", zegt hij. "Mensen proberen met hun reguliere vak een verdienmodel te creëren dat ook helpt om gedrag te veranderen. En dat is waar we nu staan - maar het gaat te langzaam. Er is gewoon geen financieringsmodel om mensen te helpen hun gedrag te veranderen."