Prinses Laurentien: 'Neem jongeren echt serieus en denk niet dat je alle antwoorden hebt'

"We weten dat je burgerschap niet kunt leren, maar dat je het moet ervaren, zoals hoogleraar Micha de Winter dat altijd zegt", vertelt prinses Laurentien van Oranje. "Het is belangrijk dat kinderen het gevoel krijgen dat hun stem ertoe doet, dat zij ertoe doen." Samen met prins Constantijn richtte ze de Number 5 Foundation op die onderzoek doet en initiatieven begeleidt op het gebied van maatschappelijke vraagstukken, voornamelijk met betrekking tot jongeren.

Waarschuwing

Woensdag verschijnt vanuit die organisatie het rapport Bondgenoten in de Democratie over het belang van participatie van jongeren in de democratie. Daarvoor werden 4.000 jongeren en 4.000 bestuurders ondervraagd in opdracht van Binnenlandse Zaken en een commissie onder leiding van Johan Remkes.

Dat rapport begint met een waarschuwing: we moeten jongeren echt veel meer betrekken bij het democratische proces want we doen het niet goed als Nederland. In 2018 concludeerde een commissie onder leiding van Remkes ook al dat jongeren ondervertegenwoordigd zijn in de democratie.

Jongeren willen meedoen

"Jongeren zeiden: een democratie, dat moet ook over mijzelf ook gaan", aldus Van Oranje. "Zorgwekkend is dat bestuurders niet herkennen dat jongeren aansluiting proberen te vinden, hoezeer ze wel mee willen doen vanuit hun perspectieven en motivatie."

Slechts 12 procent van de bestuurders in het onderzoek zegt het belangrijk te vinden jongeren naar hun mening te vragen. Terwijl 44 procent van de jongeren graag wil dat hun mening wordt gevraagd. "Er is dus een grote kloof, nog los van het inhoudelijke."

Dat terwijl kinderen en jongeren het recht hebben om hun mening te geven, zegt Van Oranje. "Daarnaast gaat het beleid van nu over hun toekomst. Neem pensioen of klimaat, het is van belang jongeren daarbij te betrekken. Op een serieuze en niet vrijblijvende manier. Wij oudjes zijn gewired met aannames en denkbeelden van het verleden. We hebben die frisse blik nodig."

Stelselmatig onderschat

Volgens Van Oranje worden jongeren stelselmatig onderschat. "En als ze meepraten, zeggen bestuurders al snel: dat is een politiek correct antwoord, dat is ze ingefluisterd. Neem jongeren echt serieus en denk niet dat je alle antwoorden hebt." Besluitvorming moet volgens haar zo ingericht worden dat jongeren de ruimte krijgen om mee te praten en dat het niet een kwestie is van iets achteraf aan ze voorleggen om "een vinkje te kunnen zetten".

Toch moeten veel jongeren van ver komen.Dagblad Trouw schreef deze dinsdag over onderzoek van de UvA waaruit blijkt dat 35 procent van de tweedeklassers niet weet of ze in een democratie leven, of zelfs denkt van niet. 60 tot 70 procent van de kinderen geeft aan nooit of 'enkele keren per jaar' met een leraar dan wel ouder te praten over politiek en samenleving.

Structurele financiering

Een van de aanbevelingen in het rapport heeft dan ook betrekking op het onderwijs. "We merken dat onderwijs het bijvoorbeeld lastig vindt om politieke jongerenorganisaties toe te laten omdat ze denken dat daarmee politiek het onderwijs binnenkomt. Terwijl die organisaties zichzelf niet zozeer als politiek beschouwen, maar meer als een geëngageerde beweging." Met pilots wil de organisatie laten zien wat dat op kan leveren voor jongeren om die clubs wel te betrekken bij het onderwijs.

Een andere aanbeveling is nog veel concreter: er moet meer structurele financiering komen voor jongerenparticipatie. Koen Tuin (20) bestuurslid van de Nationale Jeugdraad ziet het grote belang daarvan. "Nu is het zo dat alles op vrijwillige basis is en dus alleen jongeren van ouders met genoeg geld kunnen participeren." Jongeren uit minder bedeelde gezinnen kunnen niet anders dan een bijbaan nemen.

Diverse groep

Ook Zoë Heeg (16) benadrukt het belang van een diverse groep jongeren die de middelen krijgt zich uit te spreken. Een jongerenparlement - een idee dat zonder inspraak van jongeren zelf werd bedacht en later weer afgeschoten vanwege een gebrek aan draagvlak - zou juist een averechts effect hebben, denkt Heeg. "Ook daar zal interesse en geld een rol spelen waardoor het een bepaalde groep jongeren aantrekt."

Dat het jongerenparlement er niet komt, is maar goed ook, denkt Zoë. "Je kunt niet jongeren verplichten om een groep te vormen om er alleen voor de overheid te zijn als zij advies nodig hebben." Koen noemt de avondklok als een goed voorbeeld van achteraf pas jongeren over beleid praten. "Als je dat eerder had gedaan had je misschien kunnen voorspellen dat er rellen zouden komen en kunnen inschatten wat de consequenties ervan zijn. Het komt vaak te laat."

De volgende fase is volgens Van Oranje dat bestuurlijk Nederland "de deuren en ogen gaat openen". "Bestuurders zullen als gelijkwaardigen in gesprek moeten met jongeren." Zoë is optimistisch: "Ik heb best wel het gevoel dat er iets aan het veranderen is als we met bestuurders praten. Als ze zich openstellen kan er een middenweg gevonden worden waar bestuurders en jongeren elkaar snappen."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.