Deze hoogleraar stelt dat Nederland een 'migratie-obsessie' heeft

"Het is een hele ingewikkelde dag om het niet over de migratie-obsessie te hebben", zegt Scholten. Hij doelt op de rellen in Den Haag van afgelopen zaterdag. "Je kan er niet aan ontsnappen, dat je hier ziet waar de migratie-obsessie toe kan leiden."

Aandacht op migratie

Voortdurend de aandacht op migratie leggen, een verhaal van angst, crisis en morele paniek verspreiden - Scholten vindt het een negatieve ontwikkeling. "Als je voortdurend angst zaait, zal je ook angst oogsten."

Deze week volgde Scholten het nieuws op de voet. Volgens hem begon het met een hoopvolle Troonrede, waarin de regering via de koning opriep vooral niet te polariseren. Vervolgens bij de Algemene Beschouwingen ging het al weer snel over migratie, zag Scholten.

Eerlijker en preciezer

Scholten stelt niet dat het niet meer over migratie moet gaan. Hij wil graag dat het onderwerp op een eerlijke en preciezere manier wordt besproken. Een groot deel van het migratiedebat gaat volgens hem niet over migratie, maar bijvoorbeeld over de impact van globalisering en toenemende onvrede in de samenleving.

In zijn nieuwe boek gaat het over hoe we denken over migratie en hoe we ons erover voelen. "Het boek biedt een antwoord waarom iedere keer de focus op migratie wordt gelegd", vertelt Scholten. Er zijn volgens de auteur een aantal mechanismen die daarvoor zorgen. Bijvoorbeeld in de politiek: "Als je dat maar vaak genoeg hoort, herhaalt, dan gaan mensen het gevoel van crisis ervaren als een echte crisis."

Feiten en cijfers hebben geen grip op het debat

Media doen eraan mee, vervolgt Scholten. "Die bieden daar een platform voor." Hij wijst op media die het crisisframe inzetten en overnemen. "Dat zingt heel makkelijk rond. Als één iemand daarmee begint, wordt dat snel ook nagepraat door andere media." Scholten vervolgt: "Voordat je het weet zingt overal rond dat er een asielcrisis is."

Voor Scholten was het een eyeopener dat feiten en cijfers geen grip hebben op het debat. "Je kunt vaak genoeg als wetenschapper blijven vertellen dat het aantal asielmigranten in Nederland relatief klein is op het totaal aantal migranten dat binnenkomt, dat het historisch helemaal niet zo spectaculair hoog is, dat wij in Europa slechts een middenmoter zijn."

Racisme

Scholten wilde graag erachter komen wat het migratiedebat drijft, hoe mensen er betekenis aan geven en waar de emoties vandaan komen. Dat was voor hem het startpunt, op weg naar een beter debat over het onderwerp.

Racisme speelt een rol in de migratie-obsessie, het maakt de obsessie ook mogelijk, stelt Scholten. Het gaat volgens hem over migranten die niet of nauwelijks een stem hebben in het debat: "Het is vooral een debat over migranten, en nauwelijks met migranten. Daar uit zich al een grote mate van ongelijkheid en racisme in." Hij vervolgt: "Plus het bestendigt ook nog eens patronen van racisme." Bijvoorbeeld als men het heeft over 'tweedegeneratie migranten'. "Wie bepaalt dat dat migranten zijn?", zegt Scholten. Het gaat namelijk om Nederlandse staatsburgers, mensen die in Nederland geboren zijn.

Stilzwijgende meerderheid

Hoe komen we over de migratie-obsessie heen? Het begint volgens Scholten bij bewustzijn, dat het debat nu wordt beheerst door angst, emoties en retoriek. Daarna zijn er andere factoren, stelt Scholten. Hij vindt dat er preciezer moet worden gepraat over migratie. "We moeten een eerlijker en exacter gesprek hebben over migratie." Hij wil graag dat als het over economie en globalisering gaat, het daarover gaat en als het over migratie gaat, dat het onderwerp van gesprek is.

"Vandaag zie je waar de migratie-obsessie toe kan leiden", zegt Scholten over de rellen in Den Haag. "In het hoofd ben ik cynisch, in het hart altijd hoopvol, wordt dan altijd gezegd." Hij vervolgt: "Ik denk dat er in Nederland een stilzwijgende meerderheid is die heel normaal over migratie kan praten, met de mooie en minder mooie kanten daarvan." Scholten zegt dat deze groep niet wordt bediend, de flanken overheersen het debat, volgens hem. Scholten sluit hoopvol af, wijzend naar de stilzwijgende meerderheid: "Als we die weten aan te spreken, kan je nog een heel eind komen, denk ik."