Spreekbuis van het redelijke midden Henri Bontenbal: 'Geen vernieuwende taal, wel duidelijkheid'

Bontenbal zegt zich in podcasts en debatten bewust te zijn van de verleidingen van populisme. "Iedereen heeft daar last van", zegt hij zelf. Appel prijst zijn formuleringen: "Hij spreekt over 'de verleiding waar je aan blootstaat', en gebruikt woorden als 'snedig'. Een prachtig Nederlands woord dat zelden in de politiek klinkt."

Vermijden wat kleeft

Toch kiest Bontenbal soms ook bewust voor het Engels, zoals in 'boring' in plaats van 'saai'. Appel vermoedt dat dit een bewuste stijlbreuk is. "Misschien wil hij 'saai' vermijden, dat kleeft al genoeg aan het CDA."

Opvallend is Bontenbals uitspraak van woorden als 'mijn partij', waarin volgens Appel een niet-standaard uitspraak van de Nederlandse 'ij' te horen is. Hoewel geboren in Rotterdam, ligt de herkomst van Bontenbal vermoedelijk in Alblasserwaard. "Daar zou die klank vandaan kunnen komen", merkt Appel op.

Fatsoen, fatsoenlijk

Het woord 'fatsoenlijk' keert vaak terug in Bontenbals taal. "Nederland snakt naar een fatsoenlijke politiek", zegt hij. "Hij gebruikt het als alternatief voor het cliché dat 'normen en waarden' heet. Maar het stamt wel degelijk af van het CDA van Balkenende, met de slogan 'fatsoen moet je doen'. Het suggereert ook dat anderen in Den Haag zich níet fatsoenlijk gedragen."

Hoewel Bontenbal geen taalkunstenaar is, gebruikt hij wel degelijk metaforen. Appel wijst op uitspraken als 'de stekker uit het kabinet trekken', 'constructief in de wedstrijd zitten' en 'wissels omzetten'. "Beeldend, maar niet vernieuwend", aldus Appel. "Maar dat hoeft ook niet. Voor een politicus is helderheid belangrijker dan originaliteit."

Bontenbal lijkt moeiteloos over te stappen naar spreektaal. Zo gebruikt hij 'presies' in plaats van 'precies'. Appel hoort het steeds vaker. "Het is een voorbeeld van hoe het gesproken Nederlands zich losmaakt van de schrijftaal."

Voorzetselverwarring

De taalpuristen zullen hun wenkbrauwen optrekken bij zinnen als 'debatten op inhoud' of 'vertraging op dossiers'. Volgens Appel zouden correcte varianten als volgt zijn: 'over de inhoud' en 'op bepaalde thema's'. "Maar dit soort constructies zie je steeds vaker in het Nederlands. Die zijn onjuist, maar bijna niet meer tegen te houden."

'Roeptoeter'

Recentelijk noemde Bontenbal uitspraken van de PVV nog 'lulkoek'. Niet bepaald parlementair taalgebruik, erkent Appel. "Maar hij is vaak direct. Dat maakt hem ad rem en geloofwaardig. Hij gebruikt geen voorgekookte oneliners, maar zegt wat hij vindt. En dat werkt."

Bontenbal maakte al meermaals gebruik van het woord 'roeptoeter'. "Het klinkt gemeen, maar het is mild genoeg", zegt Appel. "Dat past bij hem. Hij is absoluut geen amokmaker."

Appel legt uit dat Henri Bontenbal laat zien dat politiek ook met nuance, redelijkheid en een tikje humor kan worden bedreven.