Hoe je je het beste kunt voorbereiden op rampen: 'Het is niet de vraag óf, maar wanneer het gebeurt'

Zeven rampen

In zijn boek beschrijft Van Daalen zeven scenario’s waar Nederland rekening mee moet houden. "Toen ik begon met schrijven dacht ik: we moeten overal op voorbereid zijn, van meteorietinslagen tot voedseltekorten. Maar sommige dingen bleken best geruststellend. Er is genoeg eten in Nederland - we zullen dan wel heel veel aardappels eten, maar honger hoeven we niet te lijden."

Toch blijven er genoeg reële dreigingen over: "Overstromingen, een black-out, het uitvallen van internet of geldsystemen, een pandemie - en ook dat de democratische rechtsstaat wordt ondermijnd, bijvoorbeeld door een dictator die de macht grijpt." Het is volgens hem een menselijke reflex om zulke rampen van ons af te duwen. "Zelfs toen in Limburg al mensen ziek waren, dachten veel mensen: dat komt niet naar Amsterdam of het noorden. We zijn gewoon slecht in het accepteren dat er iets mis kan gaan, terwijl er best veel mis kán gaan."

Kwetsbare infrastructuur

Tijdens het schrijven ontdekte Van Daalen hoe sterk rampen met elkaar samenhangen. "Het maakt niet zoveel uit of het begint met een stroomstoring of met het internet dat platgaat. Al die infrastructuren zijn met elkaar verbonden. Als de elektriciteit uitvalt, doen de gemalen die Nederland droog houden het ook niet meer. Dat is iets waar ik nooit eerder bij had stilgestaan."

Presentator Jurgen van den Berg vertelt dat hij hamstergedrag afgelopen weekend van dichtbij meemaakte: "Ik woon in Utrecht, en op zaterdagochtend om tien uur waren de schappen met water al leeg - zelfs de flesjes met smaakjeswater." En dat laat zien dat mensen dat water nog niet standaard in huis hebben, ziet Van Daalen: "Die paniek is heel begrijpelijk, maar het roept ook de vraag op waarom we pas handelen als het al te laat is."

Zelf moest hij ook over een drempel heen. "Ik durfde niet naar de supermarkt te gaan en dan in één keer met 27 liter water te sjouwen. Dus ik deed het in stapjes, omdat ik me schaamde. Tot iemand tegen me zei: je schaamt je pas écht als er straks een ramp is en je bij de buren moet aankloppen."

Wat je écht nodig hebt

In zijn boek Voorbereid somt Van Daalen tientallen handige spullen op, maar volgens hem hoef je het niet ingewikkeld te maken. "Er zijn eigenlijk maar vier dingen die je sowieso moet hebben: een noodradio, water, aanstekers en kaarsen, en een powerbank. Als de stroom uitvalt, valt binnen twee uur ook het telefoonnetwerk weg en weet niemand meer wat er aan de hand is. Dan zie je mensen samen rond een noodradio zitten om nieuws te horen. Die radio is dus cruciaal."

De powerbank is volgens hem minstens zo belangrijk. "Niet alleen om te bellen, maar ook omdat je telefoon dan nog licht kan geven. Met die vier dingen kom je al een heel eind."

Dreiging van binnenuit

Eén van de zeven rampen in zijn boek is minder tastbaar: het wegvallen van de democratische rechtsstaat. "Dat is een heel andere ramp dan water of stroomuitval", legt Van Daalen uit. Maar het is wél een ramp die alles kan ontwrichten, vertelt hij. "Mijn boek gaat eigenlijk over infrastructuren - en de rechtsstaat is de infrastructuur van macht. Die bepaalt hoe de overheid haar macht inzet. En ik ben er wel van geschrokken hoe makkelijk het kan zijn voor een autocraat om rechters te vervangen."

Hij wijst naar Polen als waarschuwing. "Daar werden rechters simpelweg ontslagen omdat ze uitspraken deden die de machthebbers niet bevielen. Dat laat zien hoe kwetsbaar het systeem is."