Massale sterfte in Australië dwingt ons om naar dieren te luisteren

"De situatie in Australië laat erg goed zien dat wij als mensen er een potje van gemaakt hebben op deze planeet," zegt filosoof, wetenschapper en dierenactivist Eva Meijer in Nieuwsweekend. De hele wereld praat over de bosbranden in Australië op dit moment en verschillende video’s gaan viraal, waaronder deze video van de zwartrugfluitvogel die het geluid van brandweerauto’s nadoet:

Antropoceen

Meijer stelt dat er iets bijzonders aan de hand is momenteel: "We leven in het eerste geologische tijdperk dat bepaald is door de mens: het antropoceen. Het klinkt cool, wij mensen regeren over de wereld. Maar dat antropoceen wijst naar een groot probleem. De handelingen van de mens hebben ervoor gezorgd dat we nu te maken hebben met natuurrampen die het voortbestaan van de mens bedreigen. Maar degenen die het hardst getroffen worden op dit moment zijn de andere dieren met wie wij deze planeet delen."

Mensen handelen op deze manier omdat zij zich los zien van andere dieren, wij vinden onszelf een bijzondere soort. We zien onszelf niet alleen als anders dan andere diersoorten, wij voelen onszelf ook beter.

Jacques Derrida

"We hebben een ander woord voor alle dieren die niet menselijk zijn, die noemen we namelijk 'dieren'. De Egyptenaren hadden dat niet en sommige inheemse volken hebben het ook niet. Wij hebben een woord bedacht voor alle andere soorten en dat is enorm problematisch. Alsof er een kloof is tussen mensen en dieren," zegt Meijer, die hiervoor de theorie van de Franse filosoof Jacques Derrida aanhaalt.

Niet hetzelfde

Meijer: "Ik zal nooit zeggen dat dieren dezelfde rechten moeten hebben als een mens, want daar hebben ze vaak helemaal niets aan. Maar we moeten kijken hoe die ander als ander is en op basis daarvan nadenken wat rechtvaardig is. En in het geval van mensen hebben we daar al echt over nagedacht." Zij verwijst hier naar wetten en regels waar mensen mee te maken hebben in het dagelijks leven.

Filosofie

"We hebben heel lang gedaan alsof dieren niets te zeggen hebben, alsof het wezens zijn die alleen handelen op instinct en dat wij de baas zijn over ze. Maar je merkt dat dat nu langzaam aan het kantelen is. Bijvoorbeeld in het vak filosofie, mijn vak. We dachten in het vak ook altijd alleen vanuit het oogpunt van mensen, maar nu zijn we ons steeds meer bewust van die andere wezens en dat geeft hele nieuwe inzichten."

Een van de onderwerpen waar de wetenschap en de filosofie zich nu over buigen is de taal van dieren. Het is inmiddels duidelijk dat dieren een taal hebben, maar het is niet te vergelijken met onze taal. Dat brengt de filosofie naar het punt dat er nagedacht wordt over wat taal nou eigenlijk is.

Moreel verwerpelijke taferelen

"Het is al heel lang duidelijk dat de manier waarop wij met dieren omgaan gewoon not-done is. Als een dier pijn heeft moet je daar op een goede manier mee omgaan. We moeten ze niet in stallen houden, dat doen we alleen voor economisch gewin, wat moreel gezien eigenlijk niet kan. Dat is de eerste stap, zorgen dat we die gewelddadige praktijken gewoon gaan afschaffen. De volgende stap is gaan luisteren naar die dieren, dus niet denken 'wij weten alles het beste'."

Meijer vervolgt: "Die klimaatproblemen dwingen ons om als mens dieren anders te gaan begrijpen. Het is niet alleen voor die dieren belangrijk, maar ook voor onszelf als soort belangrijk voor ons voortbestaan." Je hoeft ook niet te wachten op een grote cultuurverandering om de kijk op dieren te veranderen volgens Meijer: "Het is niet een proces van alles of niets, je kunt ook kleine dingen in je eigen leven aanpassen, bijvoorbeeld hoe je omgaat met je huisdieren."

"Wij zijn niet de laatste generatie op Aarde en we moeten het echt anders gaan doen."

Nieuwsweekend op NPO Radio 1

Iedere zaterdagochtend tussen 08:30 en 11:00 uur presenteren Mieke van der Weij en Peter de Bie het programma Nieuwsweekend voor Omroep MAX.