Hoe belanden vrouwen in het criminele circuit? 'Zijn vaak eerst slachtoffer van seksueel misbruik'

Uit onderzoek dat Slotboom deed naar meisjes tussen de 12 en 27 jaar in het criminele circuit, blijkt dat er weinig verschil zit tussen jongens en meisjes als je hen vraagt wat zij qua criminaliteit al eens hebben gedaan.

De verschillen ontstaan pas op het moment dat zij in beeld komen bij de politie. "Het kan zijn dat meisjes lichtere dingen doen waardoor de politie zich niet druk maakt om ze op te pakken en andere prioriteiten heeft", verklaart Slotboom. Het kan ook zijn dat de politie de meisjes over het hoofd zien. "De aandacht gaat vaker uit naar de jongens, omdat ze weten dat zij vaak de verdachten zijn en niet zozeer de meisjes." De politie rent dus vaker achter jongens aan dan achter meisjes. "Dat is logisch, want de kans is groter dat je dan de hoofddader te pakken hebt. Meisjes blijven vaker uit beeld."

Hoe de meisjes in de criminaliteit belanden is deels hetzelfde als de jongens, stelt de criminoloog. "Zij hebben verkeerde vrienden, stoppen met school, hebben niks afgemaakt en hebben vaak een kort lontje."

Die regels gelden echter niet voor alle vrouwen. Een deel komt op een heel andere manier in de criminaliteit terecht. "Dat zijn de meisjes die eerst slachtoffer zijn geweest van seksueel misbruik en daardoor psychische klachten krijgen. Zij doen eerst zichzelf iets aan, lopen weg en komen verkeerde jongens en mannen tegen. Zij gaan met die verkeerde mannen op pad en rollen zo de criminaliteit in. Dat is een hele andere route die je bij jongens niet ziet."

'Een blinde vlek'

Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat mannen in 2022 130.000 keer verdachte waren van een strafbaar feit, tegenover 26.000 keer onder vrouwen. Mannen worden het vaakst verdacht van rijden onder invloed. Vrouwen worden het vaakst verdacht van diefstal, verduistering, inbraak en winkeldiefstal.

Er zijn dus wel degelijk vrouwen die zich vergrijpen aan een misdaad, maar worden zij ook hetzelfde veroordeeld? "Wij vinden vinden dat vrouwen gemiddeld lagere straffen krijgen", zegt forensisch psycholoog Vivienne de Vogel, die onderzoek hiernaar heeft gedaan. "Vrouwen worden ook vaker ontslagen van rechtsvervolging en sterk verminderd ontoerekeningsvatbaar verklaard. Voor dezelfde type delicten."

Hoe komt dat eigenlijk? "Vrouwen zijn vaak wat opener over hun psychische problemen of vertellen makkelijker over trauma's. Dat komt dan duidelijker in beeld." Wat betreft mannen is dat "een blinde vlek" volgens De Vogel. "Er wordt bij hen minder naar gevraagd of niet op gelet."

Verschillen tussen mannen en vrouwen in criminaliteit

Rechters oordelen in (zware) misdaden ook vaak anders als het bijvoorbeeld om een man-vrouw-combinatie gaat. Zoals wanneer een man en vrouw over straat lopen, de man een pistool uit zijn jaszak trekt en iemand doodschiet. Is de vrouw dan medeplichtig aan de moord? Het vonnis zal waarschijnlijk anders zijn dan wanneer de rollen zijn omgedraaid of wanneer het om twee mannen gaat. "Rechters zijn geneigd te zeggen dat vrouwen niet thuishoren in dat circuit en dat het ruzies zijn tussen mannen. Zij staat daar ver vanaf en is geen volwaardige medepleger", zegt advocaat Ayse Çimen.

En wat zijn de verschillen als vrouwen al in detentie zitten? "Zij zijn wat gevoeliger, minder gehard of minder bezig geweest met een pakkans", gaat Çimen verder. "Mijn ervaring is dat vrouwen in detentie iets meer zorg nodig hebben en meer steun zoeken bij hun advocaat dan de gemiddelde mannelijke verdachte. Bij hen gaat het vaak over hoe hun zaak ervoor staat, wat zij kunnen verwachten en hoe de procedure verloopt."

Er zijn ook verschillen te merken in de manier hoe vrouwen en mannen worden ondervraagd. "Een man is eerder bereid de strijd aan te gaan", zegt Peter van Leusden, die verhoren deed in zijn tijd bij de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD). "Dat heb je minder met vrouwen, daar heb je misschien onbewust iets meer empathie voor. Ze gooien een hoop emotie in de strijd en misschien smelt ik als man dan iets te vroeg."